psychodrama

cjach, lecz w naturalnych warunkach życiowych, wymagających na przykład udzielenia pomocy koledze napotykającemu trudności w nauce, zapewnienia opieki osobie chorej lub niepełnosprawnej.

W procesie wychowania interpersonalnego jest podejmowana działalność zespołowa, w której uczestniczą członkowie grupy. Przyjmuje ona formę wspólnej zabawy, wspólnego odrabiania lekcji, wspólnego organizowania imprez rozrywkowych lub kulturalno-oświatowych, zespołowego udziału w pracach społecznie użytecznych. Sprzyjają one kształceniu umiejętności współpracy i współdziałania, wytworzeniu prawidłowych stosunków społecznych w grupie.

6. Psychodrama

Twórcą psychodramy jest J. L. Moreno.¹ U nas zajmowali się nią G. i Cz. Czapów, omawiając w obszernej monografii jej założenia teoretyczne oraz technikę stosowania.^{2 3} W ujęciu tych autorów psychodrama to „dramatyzacja improwizowana ukierunkowana tylko intencją odtworzenia określonej sytuacji i określonego zachowania, służąca do osiągnięcia projektowanych stanów czy zmian”.⁸

W psychodramie istotną rolę odgrywa własne wyrażanie przeżyć. Są one również przejawiane pantomimicznie, za pomocą mimiki i gestów. Nieraz przy odtwarzaniu określonych sytuacji wykorzystuje się odpowiednie rekwizyty oraz stosuje ilustrację muzyczną.

Psychodramą kieruje terapeuta, spełniający funkcję jej organizatora i reżysera. Biorą w niej udział osoba lub osoby będące przedmiotem oddziaływania psychokorekcyjnego, uczestniczące w niej jako aktorzy lub widzowie, nieraz aktorzy pomocniczy współpracują z terapeutą przy inscenizowaniu określonych sytuacji.

Psychodrama może polegać na scenicznym odtworzeniu zdarzeń będących przedmiotem oddziaływania korekcyjnego, na przykład konfliktu powstałego między ojcem a synem, który odgrywa swą własną rolę; w rolach ojca oraz innych domowników występują aktorzy pomocniczy.

Nieraz ta sama rola jest odgrywana kolejno przez kilka osób. Po-

Osoba będąca przedmiotem oddziaływania korekcyjnego może odgrywać swą własną rolę (np. uczeń doznający niepowodzeń szkolnych odtwarza swoje zachowanie się w sytuacji, w której jest odpytywany i oceniany przez nauczyciela). Odtwarzana scena miewa formę monologu, w trakcie którego dana osoba „głośno myśli” oraz komentuje własne zachowanie się. W inscenizacyjnej sytuacji może uczestniczyć aktor pomocniczy, spełniający funkcję „głosu sumienia” — wyrażający nieuświadamiane motywy, niewerbalizowane obawy oraz o-czekiwania; ma to umożliwić osobie będącej przedmiotem oddziaływania terapeutycznego lepsze poznanie własnej osobowości oraz własnego działania. Organizuje się nieraz również sceny połączone z wymianą ról, co ma ułatwić zrozumienie motywów działania innych osób (np. córka mająca konflikt z matką odgrywa na scenie rolę swej matki a rolę córki odgrywa aktor pomocniczy). Inscenizowana scena może przyjmować formę „zwierciadła”; aktor pomocniczy odtwarza wtedy zachowanie się osoby będącej przedmiotem terapii, która uczestnicząc jako widz, ma możność spojrzenia „z zewnątrz” na swoje postępowanie oraz zrozumieć występujące w nim nieprawidłowości i zaburzenia.

zwala to na porównanie różnych reakcji, dokonanie ich oceny oraz określenie optymalnego sposobu zachowania się w danej sytuacji.

Psychodrama umożliwia odtworzenie różnych rodzajów kontaktów interpersonalnych. Mogą to być konflikty powstające między rodzicami a dziećmi (np. ojciec urządza awanturę synowi, który zbyt późno wrócił do domu; matka nie pozwala córce spotykać się z jej chłopcem; rodzice zabraniają dziecku kontaktowania się z niektórymi kolegami), między rodzicami (np. spór dotyczy metod wychowania dzieci, skargi żony na niskie zarobki męża), między nauczycielem a uczniem (np. nauczyciel stawia niesprawiedliwą ocenę; uczeń przeszkadza w prowadzeniu lekcji), między rówieśnikami (np. bójka wywołana przezwiskami; nieuzasadnione oskarżenie o kradzież). Dobór scen psychodramy jest uzależniony od konfliktów i problemów życiowych osób będących przedmiotem postępowania korekcyjnego oraz od technicznych możliwości inscenizowania, związanych z dysponowaniem odpowiednimi rekwizytami oraz zespołem aktorów pomocniczych.

Inscenizacja udramatyzowanych scen może dokonywać się przy użyciu kukiełek. Funkcje aktorów spełniają zarówno terapeuta, jak i dzieci biorące udział w inscenizowaniu określonej sceny, poruszające

16* 235

1

   J. L. Moreno Psychodrama. New York Beacon House 1946.

2

   G. i Cz. Czapów Psychodrama. Warszawa PWN 1969.

3

* Ibidem, s. 10.