PZP 1918 1994 s13

W zamierzeniach Warszawy pozostawało uzupełnienie systemu M>ju»/y o porozumienia z państwami bałtyckimi. Ostatecznie jednak, pomimo podpisania przez szefów dyplomacji Bstonii, Finlandii, Łotwy i Polski układu politycznego w marcu 1922 roku. projekt utworzenia Związku Bałtyckiego. wysuwany kilkakrotnie także w łatach pó/.niej-'./ydł, nie został zrealizowany.

Układy z Paryżem i Bukaresztem stanowiły w polskiej polityce zagranicznej okresu międzywojennego jedną z osi, które zachowały swą ważność do 1939 roku. W założeniu sterników polskiej dyplomacji miały je uzupełniać starania o jak najlepsze relacje z Niemcami i ZSRR, w tym nieuczesluiczenie w porozumieniach wymierzonych przeciwko któremuś z tych państw. W dalszej kolejności szły stosunki / mniejszymi państwami najbliższego sąsiedztwa oraz Włochami i Wielką Brytanią (której znaczenie w optyce Warszawy rosło wraz z upływem czasu). Mniejszą wagę przykładano do dyplomacji wielo _ stronnej (w tym Ligi Narodów), która jako arena sprzecznych interesów ówczesnych państw charakteryzowała się ograniczoną skutecznością. Dla rządu w Warszawie miała ona znaczenie przede wszystkim na tyle, na ile udawało się za jej pośrednictwem stabilizować stosunki z obydwoma wielkimi sąsiadami.

Starania o stabilizację granic i wzmocnienie państwowości Rzeczypospolitej oraz dynamika systemu wersalskiego stanowiły w pierwszych latach niepodległości najważniejsze uwarunkowania polskiej polityki zagranicznej. W generalnych zarysach zachowają one swoją aktualność do wybuchu II wojny światowej. W tych właśnie- ramach należy postrzegać zabiegi dyplomatyczne Polski w następnych latach. Umocnienie własnej niepodległości i niezależne funkcjonowanie w ramach porządku międzynarodowego mogło Polsce zapewnić jedynie zachowanie europejskiego status quo opartego na systemie wersalskim, który charakteryzowała jednak pełna kontrowersji koegzystencja potęg europejskich: Francji i Wielkiej Brytanii oraz rezygnacja Stanów Zjednoczonych Ameryki z prowadzenia aktywnej polityki europejskiej. Sprzyjało to intencjom kontestujących ów system Niemiec i. ściśle współpracującego z nimi do początków lat trzydziestych ZSRR. Współpracą nierniecko-sowiceka, realizowana po zawarciu noro/umicń rapallskich i umocniona zawarciem w 1926 roku paktu o nieagresji, służyła wyjściu obu państw z powojennej izolacji i stanowiła realne zagrożenie dla interesów Polski.

Niekorzystnie dla Warszawy ulo/.yly się również działania państw M< hudnich, które zmierzały do jednostronnej stabilizacji siosunków^L. . Niemcami. Będące ich wynikiem porozumicniajokarneńskic (październik 1025), gwarantujące francuską granicę z Niemcami, pozo-t iwmly otwartą kwestię niemieckich granic wschodnich. W niewicl-l im stopniu poprawiało sytuację Polski zawarcie z Francją porozumień i ' ii.incyjnych, ogólnikowo sformułowanych i poddających ewen-ui.ilm sprawy konfliktowe procedurze Ligi Narodów. Dodatkowo hbliilo to wymowę zawartych wcześniej układów sojuszniczych.

NU bez przycz.yny leż niemiecka dyplomacja odbierała traktaty l>•kitrncńskic jako początek starań na rzecz powrotu na ziemie, które !■ niklem traktatu wersalskiego zastały przyznane Polsce. Bez wąt I ■ 11 u to konsekwencją układów Iokarneńskich było także stworzenie,

U i wieszczego i w gruncie rzeczy opartego na złudnej wierze, prcce-•U m u dla istnienia stref nierównego bezpieczeństwa w Europie.

Wyrazem wzmocnienia pozycji Niemiec wobec Zachodu było •i , kanie przez nic stałego miejsca w Radzie Ligi Narodów (paź-d, iv i nik 1926). O uzyskanie podobnego statusu, bezskutecznie jednak, ^ zabiegała Polska. Efektem starań naszej dyplomacji hyl jedynie wyból*"-|KH zct półstałych członków Rady (z pTawem rcclckcji na drugą ' U (nią kadencję).

Ile/pośrednim wyrazem pogorszenia stosunków polsko-niemieckich i ilu się rozpoczęcie w połowic 1925 roku tzw. wojny celnej pomiędzy •i-yilwoma państwami. Faktyczna blokada polskiego eksportu miała |n /yc/ynió się do politycznego i gospodarczego kryzysu w Polsce, i ' u. j wywóz skierowany był w znacznym stopniu na rynek niemiecki, luli icż był dokonywany tranzytem przez Niemcy. Nie przyniosła ona !■ tlnak zamierzonych rezultatów, albowiem Polska zdołała znaleźć • li- malywnc rynki zbytu i punkty tranzytowe ulu swoich towarów, i Malirznie konflikt zażegnano w dziewięć lal później.

Trudne chwile w stosunkach zewnętrznych zbiegły się w czasie / iliamatycznym przesileniem politycznym w kraju. Przewrót m:i-|..wy 1 <>26 roku przywrócił do władzy judzi z otoczenia Józefa 1'ilsudskicgo, oznacza! też wejście w etap bardziej stanowczej pomyki. realizowanej w myśl wytycznych samego marszałka. Ważną i i u chą było także większe uniezależnienie.sic Polski od działań iiiniarslw. Wzmocnieniu uległy zasady polityki zagranicznej opiciu jące się na utrzymaniu dotychczasowych sojuszy i zachowaniu

29