SA400020

DAWNE WOJSKO POLSKIE OD PIASTÓW DO JAGIELLONÓW

terytoriów. W wojnach obronnych brało udział przede wszystkim pospolite ruszenie zagrożonej dzielnicy państwa, w tym bardzo liczni chłopi. Tak zorganizowane były wyprawy w obronie Polski przed najazdami niemieckimi w latach 967 i 972, podobnie i obrona Śląska w wojnach toczonych w latach 1005-1017 i w r. 1109. Natomiast w wyprawach poza granice kraju uczestniczyła głównie drużyna książęca oraz konne rycerstwo, ściągnięte z pogranicznych dzielnic, a czasem i z głębi kraju. Przykładem mogą tu być wałki toczone w latach 1102-1124 przez Bolesława Krzywoustego o odzyskanie Pomorza.

Wojny obronne

W wojnie obronnej wiele zależało od dobrej znajomości i wykorzystania terenu. Zalesienie i zabagnienie kraju było w tych czasach znacznie większe niż dziś, natomiast sieć dróg bez porównania rzadsza, co w znacznym stopniu ułatwiało obronę, zwłaszcza że utarte szlaki były bronione przez grody i przesieki. W związku z tym dowództwo polskie, otrzymawszy wiadomość o nadciąganiu nieprzyjaciela, koncentrowało wojska na kierunku przewidywanego uderzenia, rzadko jednak dążyło do stoczenia z nim decydującej bitwy. Raczej starało się utrzymać w swych rękach naturalne linie obronne — w walkach z Niemcami głównie linię Odry — i strzegące jej grody, a w razie ich przełamania najczęściej prowadziło walkę podjazdową, dążąc do wyczerpania przeciwnika przez nieustanne nękanie go drobnymi utarczkami i uniemożliwianie mu zaopatrywania się w żywność dla ludzi i paszę dla koni.

Wyprawy zagraniczne

Inaczej przedstawiała się wyprawa poza grań-ce kraju. Nie można jej było odbywać w dowolnym czasie, lecz tylko wtedy, gdy pozwalał na to stan wód. Najlepszym okresem było lato i wczesna jesień, gdy bagna częściowo wysychały, a niski stan wód w rzekach ułatwiał przeprawy. Czasem również wykorzystywano w tym celu mroźne okresy zimy, kiedy zamarznięcie wód umożliwiało przemarsze. W wyprawach takich brała udział głównie jazda, co zwiększało szybkość poruszania się. Równocześnie jednak trwale opanowanie terenu wymagało przede wszystkim zdobycia grodów, do tego zaś potrzebne były machiny oblężnicze i obsługująca je piechota.

Taktyka

O sposobie staczania bitew przez wojska polskie w tym czasie wiemy stosunkowo niewiele. Główny ciężar natarcia nieprzyjacielskiego wytrzymywała zazwyczaj piechota, podczas gdy jazda nie brała udziału w pierwszej fazie bitwy, lect wkraczała w decydującym momencie, uderzając z boku lub z tyłu na nieprzyjaciela. Przykładem mogą tu być bitwy z lat 967 i 972. Znaczrae lepiej znane są sposoby walki w obronie i w czasie oblegania grodów, przy czym uderza tu wysoki poziom techniki wojsk polskich, które posiadały i skutecznie stosowały broń miotającą, zarówno ręczną, jak przede wszystkim ciężką oraz inne machiny oblężnicze w postaci wież podsuwanych pod wały grodu i taranów służących do rozbijania murów i bram. Przykładów dostarczaj? tu głównie walki z okresu Bolesława Krzywoustego — zdobywanie grodów pomorskich i obrona Głogowa w 1109 r.