Scan0087 (11)

własnych i cudzych opinii); d) skutecznego dobom i planowania odpowiednich sposobów i środków niezbędnych do działania w określonej sytuacji; e) prawidłowego wykonywania zaplanowanej pracy (czynności praktyczne kształtują wolę studentów w pokonywaniu 'trudności); f) przeprowadzania kontroli wykonania swojej pracy (wpływa to na rozwój poczucia osobistej odpowiedzialności za wykonywane zadania).

Tak więc nauczanie problemowe przygotowuje studentów do przyszłej pracy zawodowej, uczy ich pokonywania trudności teoretycznych i praktycznych dzięki opanowaniu metod samodzielnego rozwiązywania problemów dydaktycznych oraz wyrabia umiejętności twórczego korzystania z przyswojonych wiadomości i poprzednich doświadczeń. Preferencja problemowych metod nauczania i uczenia się nie oznacza jednak, że pozostałe metody dydaktyczne stosowane w szkole wyższej są bezwartościowe. Przeciwnie, takie sposoby nauczania — uczenia się, jak: wykłady, ćwiczenia, dyskusje, seminaria, praca z podręcznikiem i piśmiennictwem naukowym, metody sytuacyjne i inne metody kształcenia zajmują i nadal zajmować będą poczesne miejsce w dydaktyce szkoły wyższej. Głównym bowiem źródłem wiedzy studentów jest dotychczasowy dorobek ludzkości, przekazywany im za pomocą tych właśnie metod dydaktycznych. Wynika z tego, iż każdy nauczyciel akademicki może, za pomocą najrozmaitszych metod nauczania i uczenia się; stwarzać takie sytuacje dydaktyczne, podczas których studenci będą mieli okazję do gruntownego opanowywania odpowiednich wiadomości oraz kształtowania umiejętności skutecznego rozwiązywania zadań i problemów dydaktycznych.

Dalsza analiza danych zawartych w tabeli 5 wskazuje na zupełnie inny stosunek nauczycieli akademickich i studentów do stwarzania w procesie kształcenia również bardzo cennych — ze względu na aktywizację uczących się — sytuacji zadaniowych. Otóż w trakcie badań prowadzonych w szkołach wyższych stwierdzono, że najwięcej tego rodzaju sytuacji wytworzono na zajęciach 'praktycznych (95.1%) i w czasie praktyk studenckich (87%). Jeżeli chodzi o naukę własną, to studenci rozwiązywali zlecone ' im zadania dydaktyczne podczas 41,6% samodzielnych zajęć. Najmniejszą liczbę sytuacji zadaniowych zorganizowali nauczyciele akademiccy na zajęciach teoretycznych (13,2%). Świadczy to o tym, że w procesie kształcenia teoretycznego nadal jeszcze dominują sytuacje recepcyjne. Uwzględniając jednak duże walory dydaktyczno-wychowawcze sytuacji zadaniowych i ich znaczny wpływ na kształtowanie aktywności oraz inicjatywy studentów w myśleniu i działaniu, kadra naukowo-dydaktyczna szkoły wyższej powinna częściej stwarzać takie warunki w procesie kształcenia teoretycznego, w których wszyscy uczący się będą mieli okazję do samodzielnego rozwiązywania określonych zadań dydaktycznych.

Rozpatrując częstotliwość występowania sytuacji recepcyjnych w procesie nauczania — uczenia się w szkolnictwie wyższym należy zwrócić uwagę na fakt, że stwarzano je niemal w takim samym stopniu na zajęciach teoretycznych (67,2%), jak i w trakcie praktyk studenckich (85,2%). W nieco mniejszym zakresie wystąpiły one w czasie nauki własnej (54,5%) i na zajęciach praktycznych (38,1%). Opierając się na przytoczonych w tabeli ,5 wskaźnikach należy stwierdzić, iż w ramach wszystkich form organizacyjnych pracy dydaktycznej stwarzano zbyt dużo sytuacji recepcyjnych. Spostrzeżenie to odnosi się nie tylko do praktyk studenckich i zajęć praktycznych, gdzie sytuacje recepcyjne powinny występować jedynie w przypadkach wyjątkowych, lecz również do nauki własnej i zaleć teo-

169