skanuj0001 (524)

Andrzej Pitruś

SU FRIEDRICH:    ANEKTOWANIE

PRZESTRZENI

Feministyczny film eksperymentalny to zjawisko, które wiąże się przede wszystkim z okresem łat 60. i 70., kiedy w istocie nastąpiła eksplozja tego typu realizacji. Wówczas karierę rozpoczynały tak znaczące postaci, jak na przykład Barbara Hammer - debiutująca w 1973 roku, czy zajmująca znaczącą pozycję już w poprzedniej dekadzie Carolee Schneemann. Nie oznacza to jednak, że we wcześniejszych dokonaniach kobiet-reżyserek, poszukujących nowych form wyrazu nie znajdziemy treści zapowiadających formułę „kina feministycznego".

Dla wielu artystek punktem odniesienia stała się twórczość realizatorki, uważanej za postać niezwykle ważną dla amerykańskiej awangardy, od której wręcz zaczyna się historia podziemnego, alternatywnego kina. Zresztą nie tylko, a nawet nie przede wszystkim, feministycznego. Reżyserką tą była Maya Dereń - poruszająca problematykę wykraczającą poza obszar kina kobiet, a jednocześnie niewątpliwie wyznaczająca rodzaj przestrzeni, w którą wpisują się utwory późniejsze, w sposób jawny podejmujące tematy interesujące dla artystek o orientacji feministycznej.

Wybrane filmy Dereń postrzegane są jako rodzaj klucza, pozwalającego interpretować prace spod znaku kina lesbijskiego. Autorka Sieci popołudnia (Meshes of the Afternoon, 1943) umieszczała w centrum swojej twórczości wątki związane z samopoznaniem. Dagmara Rode pisze:

Zmultiplikowanie obrazu siebie samej, kolejny raz pojawiające się w pracach Mayi Dereń, to nie „schizofreniczne zaburzenie albo psychoanalityczna interpretacja, ale raczej bardzo oryginalny środek prowadzący ku sampoznaniu". Podkreśla ono, tym razem, wielość tożsamości, jakie przyjmujemy, aby funkcjonować w świecie zewnętrznym. W Meshes of the Afternoon pokazywało, że rozpoznając siebie, nawiązując relację z nieświadomą częścią psychiki, możemy natrafić na najrozmaitsze aspekty siebie, nieznane dotąd i trudne (niekiedy niemal niemożliwe) do zaakceptowania. Do poznania siebie, konieczna jest integracja zarówno zewnętrznego pośrednika