skanuj0034 (96)

nag-

aicz-

zęści

Dwiu

anie,

noś-

iwać

topy (np. inny lę na

itych

tunki

liom.

ranią

7025

>7026

f jest e jak >tycz-(PN->owa-rukcji

i alu-isnoś-stopy

wych.

stopy

owań

ran, że stanu stopu, struk-kładu ostano

ra.in. w lotnictwie do łączenia rur. Łącznik rurowy (pierścień) jest odkształcany (zwiększa się jego średnice), a następnie przechowywany w niskiej temperaturze. Technologia łączenia jest następująca: do odkształconego łącznika wprowadza się z dwóch stron rury; po osiągnięciu przez łącznik temperatury otoczenia następuje jego skurcz i trwałe połączenie. W lotnictwie USA przy 300 000 takich połączeń nie odnotowano ani jednej awarii, co dowodzi wysokiej ich niezawodności. Innym ciekawym przykładem jest urządzenie do samoczynnego otwierania okien w szklarni. Sprężyna z pamięcią kształtu w zawiasie zamyka okno w temperaturze poniżej 17°C, a w temperaturze powyżej 27°C otwiera je całkowicie.    v

Metale te znajdują zastosowanie m.in. w medycynie — na przykład na klamry do leczenia złamanych kości, druty w ortodoncji oraz na inne elementy. Przewiduje się, że liczba praktycznego wykorzystania metali z pamięcią kształtu będzie stale wzrastać.

Tworzywa sztuczne. Przez tworzywa sztuczne rozumie się ogólnie materiały wytwarzane sztucznie z makrocząsteczek pochodzenia organicznego. W zależności od własności fizycznych i technologicznych tworzywa sztuczne dzieli się na termoplastyczne i termoutwardzalne.

Tworzywa sztuczne termoplastyczne po podgrzaniu do określonej temperatury (150-=-200°C) przechodzą w stan plastyczny, ciastowaty lub ciekły, a przy chłodzeniu twardnieją; proces ten może być powtarzany wielokrotnie.

Tworzywa sztuczne termoutwardzalne po podgrzaniu do określonej temperatury (180-^250°C) również przechodzą w stan plastyczny lub ciekły, ale tylko jeden raz; po utwardzeniu i ostygnięciu nie mogą być powtórnie przetwarzane, gdyż w tym przypadku jest to proces nieodwracalny. Tworzywa sztuczne odznaczają się na ogół niewielką gęstością, odpornością na korozję i chemikalia, małym przewodnictwem cieplnym oraz dobrą skrawa-lnością. Niektóre z nich mają również wysokie własności wytrzymałościowe (np. stylon). Jedną z najważniejszych zalet tworzyw sztucznych jest łatwość ich łączenia z innymi materiałami (np. przez zgrzewanie, klejenie) oraz łatwość wytwarzania przedmiotów o skomplikowanych kształtach metodami stosowanymi w przetwórstwie tworzyw sztucznych.

Z tworzyw sztucznych wykonuje się m.in. koła zębate, panewki łożysk ślizgowych, wykładziny prowadnic ślizgowych, koszyczki łożysk tocznych, okładziny (elementy cierne) sprzęgieł i hamulców, śruby, nakrętki.

Na części maszyn stosuje się głównie następujące tworzywa:

•    termoplastyczne — poliamidy (np. polan, tarlon, stylon, nylon), polichlorek

winylu (np. PCV, winidur, igelit), teflon,

•    termoutwardzalne — fenoplasty (bakelit, tekstolit, laminaty), aminoplasty.

Ze względu na dynamiczny rozwój produkcji tworzyw sztucznych i wprowadzenie wielu nowych rodzajów tworzyw (zarówno o nazwach polskich, jak i obcych) przy doborze tworzyw na części maszyn należy posługiwać się aktualnymi materiałami źródłowymi.

35