P1011896

nr 20, s. 25-44; 1J. S. M b i 1 i, Afrykańskie religie i filozofia, Warszawa 1980;-ielttinski. Poetyka mitu, Warom 1981; - B. L Whorf, Język, myśl i rzeczywistość, uwi 1982; - H. S wien ko. Magia w tyciu człowieka, Warszawa 1983; - I. G. B a r b o u r, symbole, paradygmaty; studium porównawcze nauk przyrodniczych i religii, Kraków 1984; -)wicka,5tow»«ęw,[w:)J.Bierhorst,Czerwony łabędi, Warszawa 1984, s. 39-73; Buchowski, Magia, Poznań 1986; —Z.Staszczak [red.], Słownik etnologiczny, terminy r. Waiszawa-Poznań 1987; - J. S. W a s i 1 e w s k i, Tabu, zakaz magiczny, nieczystość, [w:] trafia Polska" 1987 11, s. 18-39; - J. S. Wasilewski, Tabu a paradygmaty etnologii, awa 1989; - R. Firth, Jednostkowe symbole i publiczne reakcje, [w:] Symbole i symbolika,

I.Głowiński, Warszawa 1990,s.216-264;-B. Malinowski, Mit, magia religia. Dzieła, taszawa 1990;- A. Mrozek-Dumanowska: Człowiek rv labiryncie magii. Warszawa -L, Lóvy-Bruhl, Czynnoici umysłowe w społeczeństwach pierwotnych. Warszawa C. Gecriz: Religia jako system kulturowy, [w:) Racjonalność i styl myślenia, pod red. trzyckiego, Warszawa 1992,s.498-554;-M. Buchowski, Magia i rytuał, Warszawa -J.Campbell, Potęga mitu, Kraków 1993; - R. C a i 11 o i s. Człowiek i sacrum. Warszawa - M. Eliade, Aspekty mitu, Warszawa 1998; - M. Eliade, Mit wiecznego powrotu, iwa 1998; -A. Engelking, Klątwa i rzecz o ludowej magii słowa, Wrocław 2000.

Rozdział IV

CZŁOWIEK I ZWIERZĘTA - O TOTEMIZMIE PO LŹ YI-STR AU SSIE

Pewien Beczuan tak kiedyś odpowiedział misjonarzowi Moffatowi: „A jaka jest różnica między mną i moim psem? Mówisz, że ja jestem nieśmiertelny, a dlaczego pies albo byki także nie miałyby być nieśmiertelne? Jaka ma być różnica między człowiekiem a zwierzęciem? Nie ma żadnej, poza jedną, człowiek lepiej oszukuje*.

D. Livingstone, Erforschungen

a) totem a organizacja kosmosu

Ponieważ w obrębie religioznawstwa bardzo długo funkcjonowały poglądy uznające totemizm za pierwotną i podstawową formę religii, konieczne jest bliższe przyjrzenie się temu fenomenowi. Termin ten¹ użyty został po raz pierwszy przez etnologa angielskiego J. Longa² w 1791 r. w odniesieniu do takich wierzeń religijnych, w których gatunek

¹    Słowo to pochodzi z jęz. Ojibwa ot-otam/ot-otem ‘jego znak (rodowy)’; ot-oteman 'on należy do mojej krwi’, co ma wyrazić ideę ciągłości mocy sakralnych; „Odżibwa dążą do tego, by każdy był ‘błogosławiony’ przez te same nadprzyrodzone istoty, które błogosławiły już jego przodków ze strony ojca" (E. Sapir, Kultura, język, osobowość. Warszawa 1978, s. 218).

²    J. Long, Voyages and travels of an Indian interpreter and trader, London 1791. W przypadku Indian Ojibwa poplątano słownictwo klanowe, gdzie nazwy gatunków zwierząt odpowiadają nazwom zbiorowym z wierzeniami w duchy opiekuńcze manitou, które są opiekunami indywidualnymi.

Manido — zhierarchizowany świat duchów:

Wielki Duch Manitou

Słońce	Księżyc
	pioruny
strony	świata

Totemy:    orzeł gęś duch wody szczupak jesiotr węże itd.

[według C. L6 v i - S t r au ss. Totemizm, Warszawa 1969, s. 36]

111