Strona7

o wartościach wskaźników zanieczyszczeń śródlądowych wód powierzchniowych (Dz.U. nr 116 z 1991 r., poz. 503).

—''d. Rozporządzenie MOŚZNIL z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody (Dz.U. nr 116 z 1991 r., poz. 504).

Oprócz tych podstawowych przepisów istnieje wiele innych regulujących działalność organów kontrolnych, jak np.:

c. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 czerwca 1977 r. w sprawie nadzoru i kontroli gospodarki wodnej (Dz.U. nr 19 z 1997 r„ poz. 78);

—-f. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 1995 r. w sprawie zasad i trybu nakładania kar pieniężnych za naruszanie warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub ziemi (Dz.U. nr 79 z 1995 r., poz. 400);

g.    Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 grudnia 1993 r. w sprawie opłat za szczególne korzystanie z wód i urządzeń wodnych (Dz.U. nr 133 z 1993 r., poz. 637 oraz zmiany z 1994 r., nr 140, poz. 773);

h.    Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 31 maja 1977 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, oraz załącznik

0    najniższych dopuszczalnych wartościach fizycznych i stężeniach substancji w wodzie do picia

1    na potrzeby gospodarcze (Dz.U. nr 18 z 1977 r„ poz. 72 oraz zmiany z 1990 r„ nr 35, poz. 205).

i.    Ustawa z 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki (Dz.U. nr 47 z 1995 r., poz. 243);

j.    Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 1997 r. w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zanieczyszczeń na morzu (Dz.U. nr 53 z 1997 r., poz. 337).

Poza przepisami regulującymi ochronę wód wewnątrz kraju istnieją porozumienia dwustronne z krajami sąsiadującymi - Czechami, Słowacją, Niemcami, Litwą oraz państwami WNP, dotyczące zasad gospodarowania i ochrony wspólnych wód granicznych.

k.    Konwencja helsińska o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego z 22 marca 1974 r. (Dz.U. nr 18 z 1980 r., poz. 64).

4. PRZYCZYNY DEGRADACJI GLEB ORAZ ICH OCHRONA I REKULTYWACJA

4.1. ZNACZENIE GLEBY W PRZYRODZIE I GOSPODARCE CZŁOWIEKA

\

\

Gleba to biologicznie czynna powierzchnia ziemij powstała z utworu geologicznego, zwanego skałą macierzystą, w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego.

Gleba jest głównym elementem środowiska przyrodniczego. Na lądzie gleba i przyziemna część atmosfery tworzą naturalne siedlisko roślin, zwierząt i człowieka. Gleba jest ośrodkiem życia i spełnia wiele istotnych funkcji w ogólnym procesie życia na Ziemi, m.in. produkcyjną, retencyjną, sanitarną.

Poza funkcją produkcyjną gleba tworzy ogromnych rozmiarów naturalny zbiornik retencyjny¹ zasobów wodnych. Wody opadowe gromadzone w glebie są niezbędne dla życia roślin. Dzięki żyjącym w glebie drobnoustrojom spełnia ona również ważną funkcję sanitarną i uczestniczy w niezbędnym dla ciągłości życia na Ziemi procesie rozkładu (mineralizacji) martwych resztek organicznych, wpływając w ten sposób na obieg pierwiastków w środowisku. Dzięki właściwościom sorpcyjnym² gleba spełnia funkcję naturalnego filtra; pochłania m.in. związki toksyczne.

Jakość gleby zależy od właściwości skały macierzystej, klimatu, rzeźby terenu, roślinności, mikroflory (bakterii, grzybów, promieniowców) i działania człowieka. Właściwości i urodzajność (produktywność) gleby zależą od:

-    składu mineralnego skały macierzystej i stopnia przeobrażenia jej w procesie glebotwórczym;

-    zawartości i jakości materii organicznej martwej (próchnicy, resztek organizmów roślinnych i zwierzęcych), będącej źródłem składników odżywczych oraz czynnikiem strukturotwórczym;

-    zdolności do gromadzenia wody i oddawania jej roślinom, co zależy głównie od uziamienia (składu mechanicznego) i struktury gleby;

-    wymiany powietrza pomiędzy glebą i atmosferą, zapewniającej tlenowe warunki do życia korzeni roślin (rys. 2.21).

133

1

' Retencja - magazynowanie wody w gruncie; zapas wody zatrzymanej. Zbiornik retencyjny to zbiornik wodny przeznaczony do gromadzenia wody.

2

Sorpcja- proces pochłaniania cząstek, jonów z fazy płynnej i gazowej gleby, wchłaniania powierzchniowego (adsorpcja) i objętościowego (absorpcja) zachodzących równocześnie w danym układzie.