image129 (7)

B. Nirmwtkn. Kutafatm «W*. Warsrawi 200".

isaN!‘r;K-s.ł«tto?.ii.8.ł iy, waip im?

Poęacbnka 257

Psychologiczny podstawy tej metody jest autoprezentacja wykonawców, rozumiana jako świadome kształtowanie swojego wizerunku w oczach innych ludzi, w tym przypadku - pozostałych członków grupy i nauczyciela. Uczniowie występują w rolach dla siebie niecodziennych: uczonych, wykładowców, prelegentów, artystów, dziennikarzy, polityków. Sy odbierani przez koleżanki i kolegów jako naśladowcy odpowiednich profesjonalistów, co komplikuje ich sytuację.

Taktyka autoprezentacji jednostki lub grupy może być, w zasadzie, dwojaka (Wojciszke, 2002, s. 166-173):

1.    Autoprezentacja obronna - polega na pokazywaniu obcości i trudności zadania oraz swojej wobec niego bezradności, a więc na samoutrudnianiu wystypienia - działaniu zwalniajycym z odpowiedzialności za ewentualny porażkę.

2.    Autoprezentacja asertywna - polega na pokazywaniu bezwzględnej pewności siebie lub - przeciwnie - nadmiernej skromności, by podnieść znaczenie swoich osiągnięć.

Te dwie taktyki mogy się przeplatać, dopóki jednostka lub grupa nie opanuje swojej nowej roli. W procesie uczenia się autoprezentacji duże znaczenie ma układ sił wewnątrz grupy i między grupami zadaniowymi. Grupy heterogeniczne (różnorodne), w których poziom osiągnięć jest równie zróżnicowany, jak w całej zbiorowości, wspierają i chronią swoich słabszych członków. Grupy homogeniczne (jednorodne), osobne dla silniejszych i słabszych, nie mogy konkurować między sobą bez strat emocjonalnych i z tego powodu sy mniej zalecane przez pedagogów (Kruszewski, 2004, s. 183).

Uczenie się prezentacji można przyśpieszyć przez systematyczne ćwiczenia w występowaniu w klasie z dobrze przygotowanym tekstem (Pijarowska i Sewe-ryńska, 2002). Z kolei zaniedbania w tym zakresie mogy prowadzić do tego, że „pójście do tablicy" lub przeczytanie czegoś głośno przekracza możliwości zahamowanego ucznia. W tym przypadku pomagają wystypienia w mniejszej skali: „z ławki” lub w kilkuosobowej grupie, jako etapy przygotowań do szerszej i bardziej odpowiedzialnej prezentacji osiągnięć.

Pogadanka

Pogadanka jest ostatnią z gotowych metod kształcenia, jakie sy omawiane w tym podręczniku, jak inne metody, jest oparta na słowie, często nadużywana, a nawet „niektórzy nauczyciele zdają się nie uznawać żadnej innej metody” (Arends, 1994, s. 362). Dotyczy to głównie nauczycieli niższych klas szkoły podstawowej, gdzie rozwój języka ma szczególne znaczenie, a dzieci nie potrafią jeszcze budować dłuższych samodzielnych wypowiedzi.

wvAv.waip.com.pl

B, Nirnucrkit, Ksztutante cMnr, Warszawa 200?.

isaN r;s-s3.6«icr:.ii* \_y, waipioci?

258 Rozdział 8. Ktftatonifgwpowe

Pogadanka jest rozmowy z uczniami prowadzony przez nauczyciela. Większość pytań zadaje nauczyciel i on sam zwykle wskazuje, który uczeń spośród zgłaszających się ma udzielić odpowiedzi na kolejne pytanie. Ze względu na tę zasadę pogadanka jest ostro krytykowana. Tak oto, za Hugonem Gaudigiem, pisał o niej Nawroczyński (1987, s. 207):

„Gdy nauczyciel zadaje uczniom pojedyncze pytanie, wówczas (1) zagadnienie stawia nie uczeń, ale nauczyciel, (2) pobudka do pracy umysłowej wywodzi się od nauczyciela, nie zaś od ucznia, (3) pytanie zmusza ucznia do kroczenia po wytkniętej z góry drodze rozumowania, (4) połowa pracy jest już za ucznia wykonana, toteż praca ucznia jest w tych warunkach w najlepszym wypadku półpracy, nigdy cały pracy, (5) pytanie nauczyciela jest zbyt silny pobudką dla ucznia, skutkiem czego stępia ono wrażliwość [ucznia na własne problemy!”.

Ilościowa przewaga słów wypowiadanych w pogadance przez nauczyciela nad liczby słów wypowiadanych przez uczniów bywa przygniatająca. We współczesnych badaniach ustalono, że wynosi co najmniej 2:1 (Janowski, 2002, s. 87), a czytelnik dialogów Sokratesa (w redakcji jego ucznia Platona), uważanego za mistrza rozmowy z uczniem, natychmiast zauważy, że tam przewaga słów nauczyciela sięga 10:1! Nadto nauczyciel ma prawo nadawania metakomu ni katów, czyli uwag o przebiegu komunikacji, w tym zwłaszcza oceniania jakości odpowiedzi ucznia, tymczasem uczeń nic jest uprawniony do oceny jakości pytań nauczyciela.

Kierowanie porozumiewaniem się z uczniami polega, zdaniem Janowskiego (2002b, s. 85-86), na tym, że nauczyciel:

1.    Panuje nad kolejnością wypowiedzi, udziela uczniowi prawa głosu.

2.    Instruuje uczniów o sposobie wypowiadania się.

3.    Może wymagać od ucznia określonej odpowiedzi.

4.    Ma prawo przerywać uczniowi i żądać naprawienia błędu.

5.    Najczęściej pyta o to, co sam dobrze wie.

6.    Zmierza do określonego wyniku rozmowy.

7.    Traktuje rozmowę z uczniami jako sposób na podnoszenie dyscypliny w klasie.

Ironiczna opinia Kruszewskiego o pogadance podsumowuje jej ograniczenia (2004, s. 186):

„Pogadanka to dialog nierównoprawnych stron: nauczyciela, który w zasadzie stawia pytania różnie rozbudowane, i ucznia, który odpowiada; nauczyciela, który wie, do czego zmierza każde pytanie i jakiego logicznego ciągu jest składnikiem, i ucznia, który tego nie wie. W szkole pogadanka stwarza dziwaczny obiekt - stronę dialogu: ucznia zbiorowego”.

Jak zatem uniknąć pułapki pozornych zalet pogadanki? Trzeba spełnić dwa warunki: