img236 (9)

230 Sieci samoorganizujące się

doświadczenia na zwierzętach. Prowadzono na przykład deprywację młodych kotów¹. Polega ona na tym, że gdy młody kot zaczyna widzieć na oczy (jak wiadomo kocięta rodzą się ślepe i zdobywają zdolność widzenia dopiero po kilku dniach) - pozwala mu się oglądać wyłącznie jakiś jeden ustalony wzorzec geometryczny - na przykład tylko pionowe pasy. We wszystkich okolicznościach, kiedy kot mógłby zobaczyć coś innego (na przykład podczas karmienia) - wyłącza się światło. Po miesiącu takiego treningu wypuszcza się kota, pozwalając mu żyć w normalnym świecie. Okazuje się, że kot, mając zupełnie zdrowe i w pełni sprawne oczy - zachowuje się jak niewidomy. Nie jest w stanie wzrokiem zauważyć przeszkody, miski z mlekiem czy nawet człowieka. Jego mózg dysponuje wyłącznie modelami prostych figur geometrycznych, nie ma natomiast w nim miejsca na wzorzec krzesła, garnka czy innego kota. Jego percepcja jest całkowicie zakłócona i potrzeba długiej nauki, żeby kot odzyskał zdolność normalnego widzenia.

O tym, że podobne zjawiska zachodzą także u ludzi świadczą informacje antropologów, którzy opisywali przygody Pigmejów. Jest to plemię afrykańskich karłów, których naturalnym środowiskiem jest wnętrze gęstej dżungli, w którym nie ma możliwości patrzenia na odległość. Otóż ludzie ci wyprowadzeni na otwartą przestrzeń całkowicie tracili zdolność orientacji. Najprostsze zjawiska związane z patrzeniem w dal, banalne dla każdego z nas, takie jak zmiany perspektywy związane na przykład ze zbliżaniem się jakiegoś zwierzęcia - traktowali jako wynik niezrozumiałych i potężnych czarów (przecież jeszcze przed chwilą ta zebra była mniejsza od psa, a teraz urosła do rozmiarów konia!). Brakowało w ich mózgach modeli związanych z percepcją wrażeń wzrokowych na otwartej przestrzeni.

Czasem o znaczeniu wewnętrznych modeli obiektów rozpoznawanego przez Ciebie świata możesz się przekonać osobiście - jeśli tylko zwrócisz uwagę na proste i na pozór oczywiste zjawiska. Na przykład bez trudu czytasz wiadomości na dowolny temat w języku polskim, a skoro jesteś informatykiem, to zapewne także w angielskim, być może niemieckim, francuskim, hiszpańskim itd. W każdym z tych języków, jeśli tylko znasz go dostatecznie dobrze, wystarczy rzut oka - i już w mózgu litery łączą się w słowa, ze słów formują się pojęcia, z pojęć wiedza... Dzieje się tak dlatego, że w Twoim mózgu przez wiele lat nauki uformowały się modele liter, słów, zdań i całych wiadomości, w związku z czym czytając “wywołujesz” je tylko, a one natychmiast pojawiają się - gotowe do użytku. Dzieje się tak dlatego, że wzorce tych słów już wcześniej są przygotowane w mózgu i tylko czekają, żebyś z nich skorzystał. Odmienna sytuacja pojawia się, gdy napotykasz w tekście nieznane słowo, albo wręcz próbujesz przeczytać

1

Nie deprawację tylko deprywację, ty zbereźniku!.