img257 (9)

60 Druidzi

Ale Conchobhar, zobowiązany zakazem (geascif, nie mógł wypowiedzieć ani słowa. W końcu Cathbad zapytał: „Co się stało, o królu?”, i dopiero wtedy Conchobhar mógł przemówić, ponieważ jego druid się odezwał. Tak więc w wielu sprawach druid Cathbad zajmował wyższą pozycję niż król. Ten fragment przypomina komentarz Diona Chryzostoma na temat społecznego statusu druidów, „bez których nie wolno było królom ani działać, ani podejmować decyzji; w rzeczywistości to oni sprawowali prawdziwą władzę, a królowie im się podporządkowywali będąc tylko narzędziem w ich rękach”.

Nawiasem mówiąc, z jednej z wersji opowieści możemy się dowiedzieć, że Conchobar jest w rzeczywistości synem Cathbada ze związku z Ness, córką Eochaidh Salbuidge. Cathbad wcześniej przepowiadał potęgę swego syna.

Druidzi przewijają się przez życie irlandzkich królów, na wpółlegendarnego Cormaca Mac Art, Eoghana Mór i Conalla Gulban. I tak na przykład Conall otrzymał imię od druida Muireadhacha Meann, króla Calraighe (hrabstwo Sligo). Zranionego Conalla uzdrowił Dunadheach, druid zakochanej w nim księżniczki Doireann. Arcykról Laoghaire posłał swoje dwie córki na nauki do dwóch druidów w Cruachan w Connacht.

W siódmym wieku naszej ery Muirchu Moccu Machteni z Armagh napisał żywot świętego Patryka (tak zwany Żywot Trójdzielny świętego Patryka), zachowany w niepełnej formie w Księdze z Armagh. Opowiada tam o konfrontacji Patryka z druidami w Tarze:

Tego roku tej samej nocy, gdy święty Patryk odprawiał misterium Wielkiej Nocy, odbywała się bałwochwalcza uroczystość, którą poganie Irlandii obchodzili ze śpiewami i licznymi zaklęciami, a także magicznymi sztuczkami i wszelkimi bałwochwalczymi przesądami. Na uroczystości zbierali się królowie, satrapowie, wodzowie, książęta; przybywali druidzi, prorocy i wróżbici, mistrzowie sztuk wszelkich, napływali do Laoghaire, jak ongiś do króla Nabuchodonozora, do Tary, ich Babilonu.

Żywot Trójdzielny wspomina, że Tara, główna siedziba arcykrólów Irlandii, była „główną [siedzibą] bałwochwalstwa i druidyzmu w Irlandii”.

Opowieść o konflikcie Patryka z druidami w Tarze wzorowana jest na historii konfrontacji Daniela z kapłanami Baala. Dla osiągnięcia lepszego efektu Muirchu zmienił datę rozpalania rytualnych ogni Beltaine z pierwszego maja na czas Wielkanocy i przeniósł zdarzenie z Uisneach do Tary, tak by Patryk mógł rozpalić ognie na wzgórzu Siane. Druid Lucet Mael (pierwsze imię oznacza „wyznawcę Lugha”, boga sztuki i rzemiosła, drugie imię to „łysy”, lub, co bardziej prawdopodobne, „ogolony w tonsurę”), razem z drugim druidem, Lochru, przepowiadają koniec swojej władzy i nadejście nowej potęgi w postaci

⁶ Geis, w liczbie mnogiej geasa, to zakaz, rodzaj klątwy lub tabu, nie podlegający ludzkiej ani nawet boskiej interwencji. Niektóre zakazy obejmowały całe dynastie. Złamanie zakazu pociągało za sobą wykluczenie ze społeczności, niezmywalną hańbę, a najczęściej śmierć. Autor poświęca temu zagadnieniu więcej uwagi w rozdziale siódmym (przyp. tłum.).

Patrykowego chrześcijaństwa. To ci druidzi przeciwstawiają się Patrykowi i zostają przyrównani do biblijnych magów Nabuchodonozora. W Żywocie spisanym przez Muirchu, Laoghaire nawraca się, ale w wersji spisanej przez Tirechana (również z siódmego wieku) Laoghaire odmawia przyjęcia chrztu i po śmierci zostaje pochowany w sposób typowy dla pogańskich wojowników, w pełnym uzbrojeniu, w obrębie umocnień obronnych Tary, z twarzą zwróconą w kierunku odwiecznych wrogów królestwa Laighina (Leinster).

Ten portret Lucet Maela jest typowy dla nowego, chrześcijańskigo postrzegania druidów. Uważano go za czarnoksiężnika zdolnego sprowadzić w każdej chwili śnieg, stworzyć fałszywe wyobrażenia, interpretować sny, leczyć choroby, rzucać czary i znanego z udzielania przebiegłych rad. W pochodzącym z dziewiątego wieku Żywocie Patryka możemy znaleźć wzmiankę o próbie zamordowania Patryka podjętej przez dziewięciu druidów za namową Amal-gaida, syna Fiachra-Ealgacha z Hy-Amhalgaidh koło Killala. W Żywocie Patryka Tirechan twierdzi, że druid Amalgaida, Rechrad i jego ośmiu towarzyszy (druidów?), w czasie próby zabójstwa Patryka ubrani byli w białe tuniki (ubiór druidów?).

Dwaj inni druidzi z opowieści o świętym Patryku pojawiają się w znacznie korzystniejszym świetle. Ida i Ono, druidzi Corchachlanna z Roscommon, podarowali Patrykowi swój dom, Imleach Ono, który ten przekształcił w ośrodek religijny Elphin (Ailfinn, „biały kamień”).

Według niektórych źródeł święty Kolumba (Colmcille, ok. 521-597) miał być potomkiem Nialla od Dziewięciu Zakładników. Rzekomo pobierał wstępne nauki u druida, ale zapisy znacznie różnią się między sobą. Według jednej wersji, matka zabrała go do druida, według innej, jego edukację powierzono duchownemu. W Księdze z Lismore - pochodzącym z piętnastego wieku zapisie różnych wsześniejszych historii - druida, który był nauczycielem Kolumby, określa się po prostu jako proroka iflaidh). Początkowo zapytano go o pomyślny czas na rozpoczęcie nauki przez Kolumbę. Druid „po dokładnym przyjrzeniu się niebu” (astrologia?), zadecydował, że Kolumba powinien rozpocząć naukę od razu, po czym dał chłopcu do zjedzenia ciasto ozdobione literami alfabetu. Ze sposobu, w jaki Kolumba zjadł ciasto, druid wywróżył, że będzie on sławny zarówno w Irlandii, jak i Szkocji.

Arcykrólem Irlandii był w tym czasie Diarmuid Mac Cearbaill, panujący w latach 545-568. Podobno miał wśród swych doradców na dworze w Tarze zarówno druidów, jak i chrześcijan. Głównym druidem był Beag Mac De (znany też jako Bec Mac De), którego późniejsi pisarze uczynili celtyckim świętym. Diarmuid jawi się na podstawie tekstów jako postać łącząca w sobie chrześcijanina i poganina. To on zmusił Kolumbę do udania się na wygnanie do Szkocji, o czym będziemy jeszcze mówić.

Gdy jeden z ludzi Diarmuida został zabity przez wodza o imieniu Aodh Guaire, spokrewnionego ze świętym Ronanem, Dairmuid kazał go aresztować.