img943

turowych odmian językowych. Wzajemne relacje między językiem potocznym,a odmianami ni ©potocznymi są jednak złożone i układały się różnie. Literacka polszczyzna artystyczna i retoryczna miała swoje okresy oddaleń i zbliżeń do języka potocznego. Zbliżenia prowadziły zawsze do pewnej jej odnowy, a zarazem zachowania zasadniczej tożsamości języka ogólnego.

Jaki jest, nie wchodząc w rozważania historyczne, obecny status języka potocznego? Nim odpowiemy na to pytanie, musimy określić znaczenie pojęcia „język potoczny”. Jest to bowiem wyraz wieloznaczny. Językoznawcy polscy łączą z nim różne sensy. Wymieńmy ważniejsze znaczenia: 1) język potoczny = język mówiony (Z. Klemensiewicz)¹, 2) język potoczny ito dialogowa postać języka mówionego (H. Kur-kowska, S. Skorupka)², 3) język, jakim posługujemy się na co dzień, uży-wając go jako środka porozumienia na tematy wspólne nam wszystkim,, może wystąpić także w wersji pisanej (A. Furdal)³, 4) język używany w kontaktach indywidualnych i częściowo lokalnych (W. Lubaś)⁴, 5) styl stanowiący głownie leksykalną odmianę języka 'obiegowego (standardowego), nacechowany ekspresywnie i obsługujący sferę kontaktów indywidualnych o charakterze nieoficjalnym (D. Buttler)⁵, 6) codzienna, obiegowa forma języka ludzi wykształconych, mówiących „z domu” czy wyuczenia językiem literackim (A. Zaręba)⁶, 7) język ogólny mówiony (lub przede wszystkim mówiony), stanowiący pewne przeciwieństwo języka literackiego (por. zbliżone definicje w Słowniku terminologii językoznawczej⁷ i w Encyklopedii wiedzy o języku polskim)⁸.

Zbierzmy zasadnicze różnice. Dotyczą one: 1) postaci substancjalnej: język potoczny to język mówiony; język potoczny może być mó-

59

1

   Z. Klemensiewicz: O różnych odmianach współczesnej polszczyzny. W: Pochodzenie polskiego języka literackiego. Red. M. R. Mayenowa. Wrocław 1956, s. 196.

2

   H. Kurków ska, S. Skorupka: Stylistyka polska. Zarys. Warszawa 1959, s. 234.

3

   A. Furdal: Językoznawstwo otwarte..., s. 151—152.

4

   W. Lubaś: Kolokwialność języka. W: W. Lubaś: Społeczne uwarunkowania współczesnej polszczyzny. Kraków 1979, s. 200, autor stosuje częściej termin język kolokwialny.

5

   D. Buttler: Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej poi -szczyzny. W: Język literacki i jego warianty. Red. S. Urbańczyk. Wrocław— —Warszawa—Kraków—Gdańsk—Łódź 1982, s. 27.

6

   A. Zaręba: O zakresie i metodzie badań języka miast polskich. W: Miejska polszczyzna mówiona..., s. 36.

7

   Z. Gołąb, A, Heinz, K. Polański: Słownik terminologii językoznawczej. Warszawa 1968, s. 439—440 (red. hasła K. Polański).

8

   Encyklopedia wiedzy o języku polskim. Wrocław—Warszawa—Kraków— —Gdańsk 1978, s. 141 (autor hasła M. Kucała).