IMG36 (13)

MEANDROS 222

■    Rom Mitl. 1925 i 479-499. H. J Rom. »: Cl. Qu. 1934. ».

■    14 \l,rr .ri (ifcii mrdih-rranti . Coli. R. L'niv. Mila no.

MEANDROS (MaloWłpoę) - bóg rzeki o lej samej nazwie w Ani Mniejszej. Jak wszystkie rzeki był synem Okeanosa i Tethys. Przypisuje mu się wiele córek: Sarnię-od której bierze imię wyspa Samos, która znajdowała się niedaleko ujścia Meandra. Kyane-ję-matkę Kaunosa i Byblis. a także Kalliroe. oraz synów, pośród których występują niekiedy Marsjas i jego brat. Babys. bg

/i 339; paui VII 4. I O*. Mn IX 450. Steph. Byt. iv.

MEDEA (MijSeta) - córka króla Kolchidy -» Ajete-sa. wnuczka Słońca (Heliosa) i siostrzenica czarodziejki Kirke. Matką jej była Okeanida Idyja. Czasami jednak za matkę jej uważa się Hekate. patronkę wszystkich czarodziejek. Za tym przekazem poszedł Diodor, czyniąc z Hekate żonę Ajetesa. a z Medci siostrę Kirke.

Medea stała się w literaturze aleksandryjskiej i w Rzymie typem czarodziejki. Taką rolę odgrywa w tragedii attyckięj i w micie o Argonautach.

Bez Medei nie mógłby Jazon zdobyć złotego runa: to ona daje mu maść chroniącą przed bykami Hefajstosa ziejącymi ogniem ( — Argonauci) i usypia za pomocą czarów smoka. Według późnej tradycji, przekazanej przez Diodora. Medea była w rzeczywistości księżniczką bardzo łagodną, wielce przeciwną polityce ojca, polegającej na zabijaniu wszystkich obcych, którzy lądowali w jego kraju. Rozgniewany jej niemym oporem Ajetes wtrącił ją do więzienia, skąd wydostała się bez trudu. Zdarzyło się to dokładnie w tym samym dniu, gdy Argonauci przybili do brzegu Kolchidy. Natychmiast związała z nimi swój los, skłaniając Jazona do obietnicy poślubienia jej, jeżeli zapewni powodzenie jego wyprawie i uczyni go panem złotego runa, na którego poszukiwanie wybrał się tak daleko. Jazon przystał na propozycję, a ona, korzystając ze znajomości kraju, poleciła otworzyć świątynię, gdzie przechowywano drogocenną skórę, podczas gdy Argonauci zaatakowali żołnierzy i zmusili ich do ucieczki. Ten przekaz wyrażający tendencje euhemerystyczne jest właściwie „racjonalnym” wyjaśnieniem różnych epizodów mitu: byki ziejące ogniem oznaczają żołnierzy pochodzących z Taurydy itd. Skóra barania jest skórą pewnego „Barana" wychowawcy młodego Frik-sosa, syna Atamasa, który aż tam zabłądził. ’ Jakkolwiek rzecz się miała, po zdobyciu złotego runa Medea uciekła z Jazonem i Argonautami. Wszystkie mity zgadzają się w jednym punkcie: Jazon obiecał jej małżeństwo, i wszystkie późniejsze zbrodnie Medei usprawiedliwia lub przynajmniej tłumaczy jego krzywoprzysięstwo, Medea nie tylko zdradziła i porzuciła ojca, ale zabrała jako zakładnika własnego brata, Apsyrtosa, którego nie zawahała się zabić i pokrajać na kawałki, by opóźnić pościg Ajetesa (— Argonauci).

Małżeństwo Jazona i Medei nie zostało zawarte od razu w Kolchidzie. Odłożono je aż do postoju u Alkinoosa, a niejako narzuciła je Jazonowi i Medei Arete, żona króla Feaków. Alkinoos postanowił istotnie oddać Medcę posłom Ajetesa. którzy upominali się o nią. by ukarać ją za zbrodnię, lecz tylko wówczas gdyby była jeszcze dziewicą. Arcie uprzedziła polajem-nie Medeę o postanowieniu króla, a Jazon chcąc ją

uratować połączył się z nią (— Alkinoos i Argonauci) w grocie — Makris.

Istnieje jeszcze inna bardzo późna tradycja, według której Jazon poślubił Medeę już w Kolchidzie, gdzie pozostawał przez cztery lata. nim dopiął celu swego przybycia do tego kraju. Medea. kapłanka (jak Ifigenia w Taurydzic) Artemidy-Hekate, miała obowiązek osobiście uśmiercać wszystkich przybyszów, którzy docierali do Kolchidy. Na widok Jazona jednak ogarnęła ją nagła miłość (wzniecona przez samą Afrodytę) i scena ofiary przemieniła się w zaślubiny. Ta wersja, pozostająca oczywiście pod wpływem historii Ifigenii i Oreste-sa. nie jest chyba pierwotna.

Hezjod wymienia syna Jazona i Medei, — Medejosa. Inni pisarze wymieniają córkę, Eriopis. Później, w tradycji tragików, przypisywano im dwóch synów, Feresa i Mermerosa. Wreszcie Diodor wymienia Tessa-losa, Alkimenesa, Tisandrosa.

Po powrocie z Jazonem do Jolkos Medea zaczęła od zemsty na — Peliasie. który próbował spowodować śmierć — Jazona, narzucając mu poszukiwanie złotego runa. Przekonała córki króla, że potrafi odmłodzić każdą, jakąkolwiek zechce żywą istotę, gotując ją w czarodziejskim odwarze, którego tajemnicę posiadła. Na ich oczach poćwiartowała starego barana, rzuciła kawałki do wielkiego kotła, który postawiła na ogniu, i po chwili wyskoczył z niego młody i rześki baranek. Przekonane tym przykładem ojej sztuce, córki Peliasa poświartowały tak ojca i wrzuciły kawałki do kotła dostarczonego przez Medeę, ale Pelias nigdy z niego nie wyszedł. Po tej zbrodni Akastos, syn Peliasa, wygnał Jazona i Medeę ze swego królestwa. Odmiana tego samego mitu (mająca wyjaśnić, dlaczego powrót Jazona nie obudził podejrzeń Peliasa, przekonanego, iż skazał go na pewną śmierć) wyjaśnia, że Medea sama opuściła statek Argo i udała się do Jolkos przebrana za kapłankę Artemidy. Po dokonaniu zbrodni i ucieczce Peliad, przejętych grozą wobec dokonanego przez nie czynu, Medea sprowadziła Jazona, a ten dał królestwo Akasto-sowi, synowi Peliasa, który wbrew woli ojca towarzyszył mu w poszukiwaniu złotego runa. Później, jak w poprzedniej wersji, Jazon i Medea przenoszą się do Koryntu.

Korynt był krajem ojczystym — Ajetesa. Istniał tam kult „dzieci Medei”, który mógł dać początek następującemu epizodowi mitu kolchidzkiego: Jazon i Medea mieszkali przez jakiś czas w Koryncie, aż do dnia kiedy król zapragnął dać herosowi swoją córkę za żonę. Wygnał Medeę, lecz ona uzyskała jednodniową zwłokę, którą wykorzystała na przygotowanie zemsty. Nasączywszy suknię jak również ozdoby i klejnoty trucizną, posłała je za pośrednictwem swoich dzieci szczęśliwej rywalce. Gdy tylko Kreusa włożyła strój na siebie, pochłonęły ją, a także jej ojca, przybyłego z pomocą, tajemniczo powstałe płomienie. Spłonął również pałac. Tymczasem Medea zabiła własne dzieci w świątyni Hery i odleciała do Aten na rydwanie zaprzężonym w uskrzydlone rumaki, dar jej dziadka. Słońca (— Kreon). Powiadają, że pierwszy Eurypides utrzymywał, że dzieci Medei zabiła sama matka. We wcześniejszej wersji ukamienowali je mieszkańcy Koryntu, karząc za przyniesienie sukni i klejnotów Kreusie (-»także Mer-meros).

Medea uciekła do Aten, ponieważ - opowiadano -przed popełnieniem zbrodni na dzieciach zapewniła sobie pomoc Ajgeusa. Przekonała go. że gdyby ją

MECARA

223

poślubił, mogłaby dać mu synów (— Ajgeus). Próbowała, lecz na próżno, spowodować śmierć Tezeusza. kiedy ten przybył, by dać się rozpoznać swemu ojcu. Wówczas wygnano ją z Aten. Powróciła do Azji Mniejszej z Medosem, synem, którego miała z Ajgeusem, a imię jego jest eponimem ludu Medów. Następnie powróciła do Kolchidy, gdzie Perses pozbawił tronu Ajetesa i. by zwrócić królestwo własnemu ojcu. sprawiła, źe zabito Persesa.

Istniał przekaz, według którego Medea nie umarła, lecz została przeniesiona na Pola Elizejskie, gdzie połączyła się z Achillesem (podobnie zresztą jak Ifige-nia. Helena i Polyksena). bg

He Th. 956 o.; Pi.p. 4. IS n.; Schol. in Pi. 0.13. 74. HdL VIII62; E Med passim i schol.; por. Sen. MetL\ A.R. passim; Schol. in 11289; III 342; IV 223.814; Plu. Thes. 12; D.S. IV 15 n.; Tzet. in Lyc. 175; 1315; 1318: Hy%.Fab. 25;26;27; 239; Steph. Byz.s.v. ropnję;Ov. Met. VIII n . Her. XII; Apd. Bibl I 9.16.23 n.; Ep. V 5; Paus. II 3.6-11; 12.1; V 18.3; VIII 11.2: DraconL w Port. Lai (Baehrens) V192 n.; L Sćchan. La Iłgendede Medie. R.E.G. XL 1927. s. 234 n.; R. Jeflen, Medea. Ncw-York 1946.

MEDEJOS (Mfjóeioc) - syn Jazona i Medei, wychowany przez Chejrona. Nic więcej o nim nie wiadomo. bg

He. Th. 1000 n.; Paus. II 3.9.

MEDON (Me5ojv)— I. Nieślubny syn Ojleusa i Rene. Pochodził z Ftiotydy, lecz musiał udać się na wygnanie, z powodu zabójstwa dokonanego na jednym z krewnych swojej macochy. Eriopis. Kiedy pozostawiono chorego Filokteta na wyspie Lem nos. on objął dowództwo nad oddziałami Metony, Taumaki, Meli-boi i Olizonu. Pod Troją zabił go Eneasz.

2.    Inny Medon był heroldem zalotników w Itace. Kiedy ci postanowili przygotować zasadzkę na Telema-cha wracającego z poszukiwania Odyseusza, Medon uprzedził Penelopę o spisku, dlatego też Odyseusz oszczędził go w czasie rzezi zalotników. Owidiusz i Apollodor wymieniają go pośród zalotników. Obie wersje dają się zresztą pogodzić.

3.    Medon, syn Pyladesa i Elektry, brat Strofiosa (tab. 30). bg

1. IL II 716 n.; XIII693 n.: XV 332 n.; XVII216 n.; Eust. in Hom. 328. 28. 2. Od. IV 677 n.; XXII 357 n.; por. Ov. Her. 191; Apd. Ep. VII27. 3. Paus. II 16. 7

ME DOS (Mfjóoę) — syn Medei. Zgodnie z najbardziej rozpowszechnioną tradycją ojcem jego jest Ajgeus (-» Medea). Niekiedy podaje się go za syna króla z głębi Azji. którego Medea miała poślubić po wygnaniu z Aten, spowodowanym powrotem Tezeusza. W jednej i drugiej wersji Medos jest eponimem Medów.

Tragicy attyccy skomplikowali mit o Medosie. Uznając tradycję, według której miał być synem Ajgeusa. przyjęli, że Medos uciekł z Aten z matką, lecz zatrzymała go burza i wyrzuciła na brzeg w królestwie stryjecznego dziadka, Persesa. Ten zaś został uprzedzony przez wyrocznię, by strzegł się potomków Ajetesa. Medos, wiedząc o tym, ukrył swe prawdziwe imię, kiedy żołnierze, którzy go zatrzymali, przywiedli go przed oblicze Persesa. Odparł królowi, że jest Hippote-sem, synem króla Koryntu, Kreona, i że poszukuje Medei, aby ją ukarać za zabicie Kreona i Kreusy. Perses nie uwierzył mu na słowo i na czas zbadania sprawy wtrącił do więzienia. Tymczasem na kraj spadła klęska głodu. A Medea przybywszy do Persesa na rydwanie ciągnionym przez smoki (— Medea) zapewniła wuja. że jest kapłanką Artemidy i że przybyła uwolnić kraj od głodu. Pełen ufności król powiadomił ją, że ma w więzieniu Hippotesa. syna króla Koryntu. Medea poprosiła o wydanie więźnia, a gdy go ujrzała, rozpoznała własnego syna. Wzięła go wówczas na stronę i dała mu broń. którą Medos zabił Persesa. Potem Medos objął tron po Penesie.

O Medosie. synie nimfy Alfesiboi — Al fes i boja. bg

Apd. Bdd I 9.28; DA IV 55156. W XI13.10. p. 526; Paw. II 3.8: ŁhL in D.F. 1017: Hyg. Pah 21: 244: Stcph By/ t v Mrjótó.

•MEFITIS - w Rzymie i w niektórych miastach Italii bóstwo (żeńskie) sprawujące pieczę nad wyziewami siarki, tak obfitymi w Italii. Wyziewy owe uznawano za przyczynę morowego powietrza i innych epidemii, stąd też Mefitis jest czasami uważana za boginię moru. Miała świątynię w Rzymie, na Wzgórzu Eskwilińskim. bg

Varr. LL V 49; Fe* p. 451; Ser*, in Vm_ Aem. VII 84: P!m. II 206.

MEGAKLO (Meycndub)-jedna z córek króla Lcs-bos. Makara. Ten. gwałtowny i ponury, często źle traktował żonę. Megaklo wpadła więc na pomysł, by przyjąć na służbę Siedem Muz z Lesbos (siedem dziewic lesbijskich). które nauczyła grać na lirze. Raz przyuczone dziewczęta urządzały koncerty Makarowi, pod których wpływem złagodniał jego charakter i zaczął po ludzku obchodzić się z żoną. bg

Ciem. Prctr XI 24.

MEGAPENTES (Meycuiev0i]ę)- I. Nieślubny syn Meneiaośa (imię jego oznacza Wielki Smutek), urodzony pod nieobecność Heleny z niewolnicy imieniem Pieris: według innych matką jego była T eridae (lab. 13). Menelaos ożenił go w tym samym czasie, kiedy wydał za mąż Hermionę. Dał mu za żonę córkę A lektora ze Sparty.

Jako bękart, Megapentes został wykluczony przez Spartan z dziedzictwa po Menela osie. Przypadło ono Orestesowi. Według innego przekazu po śmierci Menela osa. kiedy — Orestes jeszcze błąkał się nękany przez erynie, Megapentes i jego przyrodni brat. Nikostratos (syn Menelaosa i Heleny; zob. jednak Menelaos). wypędzili Helenę. Ta schroniła się na Rodos u Połykso (— Helena).

2. Syn Projtosa. który urodził się w okresie szaleństwa córek Projtosa. zgodnie z kilku tradycjami był ojcem Anaksagorasa i Ifianęjry. Początkowo panował w Tirynsie. objąwszy dziedzictwo po ojcu. Po śmierci Akrisjosa Perseusz wymienił królestwo Argos na Tiryns (— Perseusz, por. tab. 36) hg

t.Od. IV 10-12; XV 100 a; Em*, in Hom. 99. 13:1480: ł;ApiAM III 11.I: Alk. 118 b;IV I80c. Paus. II 18.6:HI 18.13; 19.9. 2. Apd. BM II2.2 i 4: Eu*, in Hom. 1481.4; D.S. IV 68: Paus. II 16.3:18.4: Tz*. in L>c. 838: Schol. m E. Wir. ISO.

M EGA RA (MeyapaJ— I. Najsławniejszą z heroin o tym imieniu jest córka króla Teb. Kreona; ojciec wydał ją za — Heraklesa, nagradzając- go w ten sposób za zwycięstwo nad Minyami z Orchomenos. Małżeństwo to zakończyło się tragicznie, ponieważ Herakles ogarnięty z woli Hery szaleństwem zabił dzieci, które miał z Megarą. Wersja Eurypidesa (przedstawiona w t U-nikle-\ie Mulonym i podjęta przez Senekę w tragedii pod tym