IMG 32 (3)

198 • kaduceusz

w -» Delfach i tam zasięgnąt rady wyroczni. Bóg polecił mu, by szedł za jałówką, która po obu bokach miała znamię w kształcie księżyca. K. znalazł ją w Fokidzie i doszedł z nią aż do -»Beocji; tam gdzie położyła się jałówka, powstały później Teby. K. uznał, że należy podziękować bogom i złożyć zwierzę w ofierze. Zauważył jednak, że źródła, z którego miał wziąć wodę na ofiarę, strzeże wąż. Zabił więc węża i, tak jak mu poleciła —»Atena, posiał jego zęby. Wyrośli z nich olbrzymi, którzy zaczęli między sobą walczyć; jedynie pięciu z nich ocalało. Oni pomogli K. zbudować miasto -> Kadmeę i twierdzę. Była to poetycka nazwa Teb i -* akropolu. Zeus sprawił, że K. rządził w Tebach i poślubił —> Harmonię, córkę —»Aresa i —> Afrodyty. Harmonia dała mu kilkoro dzieci; ->Agaue, Autonoe, -> Ino, -> Polidora i -» Semele. Ale wciąż ciążyło na K. przekleństwo za zabicie świętego węża boga wojny, Aresa, dlatego córki jego doświadczyły wielu dramatycznych przeżyć. K. sprawował rządy mądrze, nauczył swoich poddanych alfabetu fenickiego. Po śmierci on i Harmonia zostali przemienieni w węże i przeniesieni na Pola Elizejskie. Najbardziej rozpowszechniona wersja mitu pochodzi z —> Metamorfoz (ks. III, w. 6 n.; ks. IV, w. 563 n.) Owidiusza. • Sceny z mitu zachowały się na malowidłach wazowych, np. Wesele Kad-mosa i Harmonii (VI w., Luwr, Paryż). Patrz także Akteon, Amfion i Zetos, Aristajos, Atamas, Dionizos, Eurydyka, Lab-dakos, Penteusz, Tejrezjasz, Telksinoe. kaduceusz (gr. kerykejon), laska, którą dostał -» Hermes od -> Apollona w zamian za lirę. Miała moc uśmierzania sporów i kłótni. Jest to laska heroldów, posłów; została wykonana z drzewa wawrzynu lub oliwki. Opleciona była ornamentem w postaci dwóch wężów, czasami zakończona u góry skrzydełkami. Patrz także Merkury.

Kajneus, imię -» nimfy Kajnis, którą -* Posejdon zamienił w wojownika, a -> Lapici wybrali go na swego króla. Zginął z ręki centaurów, ukarany przez —» Zeusa za pychę. Kakus, syn -»Hefajstosa i Meduzy, wielki trzygłowy pasterz przebywający w pieczarze w Italii. Zdarzyło się, że -> Herakles w czasie wyprawy po woły Geriona zasnął w pobliżu jego jaskini. K. skorzystał z sytuacji, ukradł -» herosowi dwa najlepsze byki i cztery jałówki.

Kalais i Zetes, synowie -» Boreasza i —> Orejtyi, zwani Bo-readami. Bracia bliźniacy. Istoty skrzydlate. Mieli siostry -»Chione i Kleopatrę. Uczestniczyli w wyprawie —> Argonautów. Znani byli również z tego, że ścigali -> harpie. Patrz także Fineus.

kalidoński dzik *199

Kalchas, wieszczek grecki. Odziedziczył ten dar od swego ojca, Testora zMegary (bądź z Myken). Najlepiej wróżył z lotu ptaków. Był wróżbitą wojska achajskiego, przepowiedział m.in. czas trwania wojny trojańskiej. Prawdopodobnie jego pomysłem (według innej tradycji —> Odyse-usza lub wieszczka trojańskiego —»Helenosa) było zbudowanie —» konia trojańskiego. On też wytłumaczył przyczyny zarazy szerzącej się w szeregach Greków; kazał —> Agamemnonowi oddać Chryzesowi (kaptanowi —» Apollona) jego córkę —» Chryzejdę. Wywołał w ten sposób spór między dowódcą wojsk achajskich a —> Achillesem. Ten spór stał się głównym tematem eposu Homera,

—> Iliady. K. umarł ze zmartwienia, kiedy wracając z wojny trojańskiej, w Kolofonie zmierzył się z wróżbitą —»Argonautów, —> Mopsosem, i przegrał. • W grobowcu znajdującym się w Vulci (miasto w Etrurii) znaleziono zwierciadło z brązu, na którym ukazana była scena Kalchas badający wątrobę zwierzęcą (ok. 400 p.n.e.). Patrz także Ifigenia.

kalidoński dzik, olbrzymi dzik, którego bogini —> Artemida zesłała na ziemie króla Kalidonu, —» Ojneusa. Była to kara bogini za to, że król pominął ją podczas składania ofiar. Dzik pustoszył pola, siejąc wśród ludzi strach. Syn króla, —»Meleager, postanowił urządzić na niego polowanie. Wezwał z całej Grecji najdzielniejszych bohaterów. W polowaniu uczestniczyła też -» Atalanta, która jako pierwsza wypuściła celną strzałę w potwora. Meleager już tylko dobił dzika, a Atalancie podarował, jako nagrodę, skórę zwierzęcia. Gest królewskiego syna na rzecz kobiety oburzył Polowanie na dzika    uczestników polowania. Patrz także Admet, Amfiaraos.

kaiidońskiego    Idas, Ifikles, Kastor i Polideukes, Nestor, Peleus, Tezeusz.