IMG 1411271706

Lcktykon prcwldłowoicl psychologicznych 63

funkcjonowaniu ludzkiej pamięci, że Jest ona podporządkowana realizacji celów, jeśli więc zadaniem człowieka jest zapamiętanie różnych informacji, to najlepiej pamiętane są te, które pojawiaj? się na końcu szeregu danych. Jeżeli jednak na podstawie tych samych danych trzeba kogoś ocenić, to największy wpływ na ocenę będą miały informacje podawane na początku (Maruszewski, 1996; Wojciszke, 1991).

53.    Organizacja danych wokół schematu w procesie zapamiętywania (generative functions of memory: application schemafor incoming information) - lepiej zapamiętuje się dane (szczególnie gdy są dwuznaczne lub bezsensowne), gdy można je zorganizować wokół schematu (nałożyć na nie schemat). Schemat to wiedza na temat otoczenia społecznego, na przykład grup społecznych (stereotypy), poszczególnych osób czy zachowań (skrypty) lub znaczenia cech (schematy atrybutywne; Wojciszke, 2011). Dzięki zdolności odnoszenia spostrzeganych danych do schematu łatwiej nam wbudować nową wiedzę w tę już posiadaną. Opisywana prawidłowość sprawia również, że typowe egzemplarze schematu (na przykład ubrany w mundur policjant „na posterunku” uruchamia schemat: służby mundurowe) przypominane są lepiej od nietypowych (policjanta poznajemy na zabawie jako gościa, informacja o jego zawodzie nie jest ważna ani wyrazista; Hamilton, 1981).

54.    Poziom przypominania informacji uzależniony od stopnia jej zgodności (lub rozbieżności) ze schematem (discrepancy bios on recall; Hastie, 1980,1981; )udd, Kulik; Srull, 1981) - najlepiej przypominane są informacje zgodne oraz sprzeczne ze schematem, a gorzej neutralne wobec naszego systemu przekonań. Dzieje się tak dlatego, że informacje zgodne są już mocno osadzone w naszym systemie przekonań, natomiast sprzeczne - wywołują silne emocje i alert oraz dysonans poznawczy (Festinger, 1957/2007). Z kolei dysonans (dyskomfort z powodu rozbieżności informacji) skłania człowieka do redukcji przykrego napięcia emocjonalnego, czyli do zwiększonej pracy poznawczej nad informacją, co wzmaga prawdopodobieństwo zapamiętania sprzecznych ze schematem danych.

55.    Przejawy generatywności pamięci (generativefunction of memory): „wkroczenia" (intrusions) i „fałszywe alarmy” (falsepositives). Fałszywe alarmy pojawiają się, gdy schematy innych osób (Cantor, Mischel, 1977) i schematy Ja (Rogers, Kuiper, Kirker, 1977) wpływają na kodowanie dwuznacznych informacji. Zjawisko przejawia się przypominaniem informacji wcześniej nieeksponowanych, choć zgodnych ze schematem (Ja lub innych osób) jako danych już wyuczonych i znanych. W eksperymentach uczestnicy „wkomponowywali" przymiotniki określające ich samych lub inne osoby, które to przymiotniki nie były uprzednio eksponowane, ale okazywały się zgodne z wiedzą o sobie lub innych ludziach.