IMG 1411271812

Leksykon prawidłowości psychologicznych 73

76. Niewykorzystywanie informacji o rozkładzie danych w populacji (base rates |P bias). Jest to błąd w (intuicyjnym) przewidywaniu przyszłych zdarzeń i polega H na tym, że ludzie nie doceniają ważnych źródeł informacji, takich jak znane już;

bo nabyte poprzez doświadczenie, prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń, H proporcje zjawiska w populacji czy główne tendencje w danej dziedzinie; prze-B| ceniają natomiast informacje dotyczące danego przypadku, to jest spostrzeganej mr osoby lub innego obiektu. W swym nielogicznym przewidywaniu opierają się na ■ przykład na podobieństwie między cechami spostrzeganego obiektu a cechami P jakiegoś konkretnego wyniku, często mało istotnego (Kahneman, Tversky, 1973). P Ludzie ignorują regułę Bayesa, pozwalającą określić prawdopodobieństwo, ■z jakim czynnik A jest warunkiem koniecznym zdarzenia X według wzoru: |)tjip(A/X) = p(X/A) x p(A)/p(X), gdzie p(A/X) to prawdopodobieństwo, że A to 11*: warunek konieczny X; p(X/A) to prawdopodobieństwo, że A to warunek wy-irśtarczający X, oraz p(A)/p(X) to rozkład zjawiska w populacji.

li Klasyczny eksperyment Kahnemana i Tversky’ego (1973) badający korzysta-nie z takich ważnych informacji dotyczył szacowania prawdopodobieństwa, żę 1 konkretna osoba reprezentuje określony zawód. Badanym podawano opisibó^ I hatera oraz informacje o tym, czy bohater pochodzi z grupy osób składających ■■ się głównie z inżynierów, czy też z grupy osób składających się głównie z praw-I ników. Badani mieli więc informacje z dwóch źródeł: dane o rozkładzie zawodu f w populacji (base ratę), na przykład 7096 inżynierów i 3096 prawników, oraz opis I osobowości postaci. Opis ów był stereotypowy albo dla zawodu prawnika, albo [. dla zawodu inżyniera. Badani nie doceniali informacji o rozkładzie występowania r zawodów w opisywanej grupie, lecz kierowali się informacją o osobowości oraz I przeceniali prawdopodobieństwo, że konkretna osoba jest przedstawicielem r zawodu, którego stereotyp uruchamiano w opisie osobowości, kiedy jednak ba-f dani nie otrzymali żadnych specyficznych, stereotypowych danych oioćenianej F postaci, wówczas właściwie szacowali ogólne prawdopodobieństwo. Z kolei gdy I podano im dodatkowe, niediagnostyczne informacje o postaci (na przykład, że ma 30 lat i jest inteligentna), ponownie nie doceniali wpływu informacji o rozkła-1 dzie w populacji. A oto inny przykład działania tego odchylenia od racjonalności: mimo, że aż 8096 nawet nieszczęśliwyofijg^imałżeństwie panów nie odchodzi od żon, to jednak kochanki żonatych mężczyzn wierzą, że w ich przypadku będzie inaczej, a swoją wiarę opierają na odosobnionych przykładach.

P7. Złudzenie gracza (gambler‘s fallacy, Nisbett, Ross, 1980; zob. p. 66) to innego rodzaju naruszanie zasad rachunku prawdopodobieństwa, zwane potocznie prawem serii. Jest to dość powszechne przeświadczenie, że po serii pewnych zdarzeń muszą pojawić się zdarzenia przeciwną,.na przykład po kilkakrotnej wygranej