IMGD02

■ Wprowadzenie

Dana sytuacja może być definiowana z wielu odmiennych punktów widzenia. Jąj uczestnicy mogą operować różnymi perspektywami. W związku z tym. będą selekty u me wrażliwi na sens obiektów, będą antycypować odmienne reakcje pozostałych uczestników sytuacji i przyjmować inne audytoria jako społeczne podstawy przyjmowania własnej roli.

Koncepcja grup odniesienia jako perspektyw zakłada spełnienie w szczególny sposób wyjaśniającej funkcji nauki. Z generalnego założenia, iż człowiek jest istotą partycypującą w zorganizowanym społeczeństwie wynika konstruowanie odpowiednich schematów wyjaśniających. Opierają się one na dochodzeniu do kategorii wspólnego sensu podzielanego przez ludzi (Shibutani. 1961. s. 99-105).

Należy pamiętać, że symboliczny interakcjonizm interakcję społeczną czyni punktem wyjścia. Jest to zarazem podstawowa teza ontologiczna teorii. Interakcja icst emergentną. pierwotną realnością społeczną, z której następnie wywodzą się zarówno grupa, jak i jednostka. Podstawowym zadaniem wyjaśniającym jest stwierdzenie. jaką perspektywą operują działający, czyli kolektywny punkt widzenia jakiej grapy społecznej jest przez nich przyjmowany. Sięganie do grupowej perspektywy oznacza pozostawanie jednostki w systemie znaczeń społeczno-kulturowych danej grupy. Wyjaśnianie odbywa się zatem przez identyfikację sensów społecznych, jakie sytuacja ma dla jej uczestników. Z kolei, ustalenie jej sensowności oznacza nic innego, jak właśnie rekonstrukcję pojmowania sytuacji przez działających. Procedurę rozumienia i wyjaśniania można przedstawić w następujący sposób:

działania wnosimy hipotezach docieramy do_w znaczenia rekonstrukcja^ wobec sytuacji    ^ antycypacjach    ► obiektów    ►

roli    sytuacji

grupy lub kategorie spoi. mające spoi.-kuli. system znaczeń

rekonstrukcja    sp^-kuli. identyfikacja

■■    ■ >i do którego należą_—_:_^

znaczenia

Należy podkreślić, że koncepcja grup odniesienia jako perspektywy również opiera się na tezie o grupowym kształcie życia społecznego. Działająca jednostka jeat bowiem silnie zakotwiczona w otoczeniu społecznym, który jest kontekstem uporaądknwanym. Światy znaczeń społecznych są zgeneralizowanymi sensami obiek-Stfjirj wykazują wewnętrzną spójność. Obszar działań ludzkich podlega strukturali-ocjt w postaci organizacji działań jednostek. Podzielanie sensów społecznych pełni ■ porządkującą funkcję.

tadMfeMka wykazuje pewną sensowną regularność zachowań wobec różnych sytu-acp społecznych Ten fakt uzmysławiamy sobie wówczas, gdy na przykład okazuje przewidzieli nasze zachowanie. Shibutani tę zgodność w spontanicz-|aptB zachowaniu wiąże ściśle z dwiema właściwościami: I) projektowane linie dzia-

lania są notorycznie testowane z tego samego punktu widzenia. 2) z relatywnie stabilnej orientacji człowieka na siebie samego, czyli z jego poczucia tożsamości. Tożsamość jednostki jest względnie stabilną koncepcją siebie samego, uformowaną ag podstawie partycypacji jednostki w różnych zorganizowanych grupach sf (Shibutani, 1961. s. 261-270).

Podobnie jak w rozwiązywaniu sytuacji zewnętrznych, tak i w stosunku do siebie samej, jednostka operuje kolektywnymi perspektywami. Działa również wobec siebie, prowadząc wewnętrzną konwersację, udzielając sobie rad lub naęw» Komo-nikacja z samym sobą jest procesem owocującym zmianami w samokoncepcji jednostki. W ślad za zmieniającymi się sytuacjami i pragmatyką ich regulowania, idą przemiany sensu, jaki jednostka posiada dla siebie samej. Zmieniając kolJuj—H punkt widzenia, zaczyna ona inaczej postrzegać siebie. Większą zmiennością i niestabilnością charakteryzuje się obszar zewnętrznych sytuacji społecznych jednooki.

Większe jest zatem spektrum ich kolektywnych oglądów przyjmowanych pneK JMflH stkę. Niemniej jednak jest zachowywana określona spójność działań spontanicznych w zmieniających się kontekstach sytuacyjnych. O tej spójności decyduje rehaptitt

stabilne pojmowanie siebie samego. Opiera się ono na znaczeniach, które kooaqąe|M_

istotne dla jednostki audytoria. W związku z tym, jest ona szczególnie czuła i wrażliwa na ich reakcje. Należy zatem odróżnić perspektywy grupowe, które mają zaangMlfl czo pragmatyczną funkcję dla jednostki. Dostarczają one kolektywnie uzgodnionych sposobów regulacji sytuacji. Inne audytoria pozwalają natomiast jednostce na dokonywanie ocen, w tym również oceny siebie samej. Trzecią funkcją jest doaMMM^I kryteriów określania własnego statusu społecznego. Postrzegając siebie w obrębie szerszej wspólnoty znaczeń, lokalizuje zarazem siebie w kategoriach odpowirrtiiafr 28 ności oraz prawa do tego, by inni respektowali jej status. Stanowią one działań orientowanych na utrzymanie lub podniesienie własnego statusu spoleczang^S Samokoncepcja jednostki ma polimorficzny charakter. Jej przeobrażenia inrtę j pują zwłaszcza wówczas, gdy jednostka znajdzie się w odmiennym środowisku społecznym np. w wyniku migracji, awansu lub degradacji społecznej, przystąpienia.-jj do kontestującego ruchu itp. Dotychczasowa autodefinicja podlega nowaniu prowadzonemu z punktu widzenia znaczeń stanowiących o semowakBl nowego świata społecznego jednostki. Mamy również do czynienia z sy tuacjami gwałtownej zmiany tożsamości jednostki, kiedy np. osoba nieśmiała zostaje kiePOjM nikiem lub uboga dziedziczy wielki spadek. Względna stabilność tażsagM^^^H łecznej jednostki sprawia, iż mimo zmian sytuacji, zmian w reakcjach przez czas jakiś działa ona w niezmieniony sposób. Przykładem swoistej ności samokoncepcji są badania Gregor i A. A. Apter społecznego osób po operacji plastycznej twarzy. Zabieg zakończony sukceaeaiM^^^^^^I spowodował zmian w spontanicznych zachowaniach pacjentów. W sytuacjach lecznych zachowywali się tak, jakby nadal ich twarz była uh pogardy czy chociaż zdumienia, dostosowywali swoje działania do tye|| wanych reakcji. Zatem nadal ich definicja siebie była istotnie naznacaągflj