IMGG10 (2)

utnieniat i moic zniknąć wraz at ustrojem społecznym, z którym jest związany. Po jego zniknięciu zmniejszyłaby sic suma cierpienia ludzkiego o jego trwały ubytek i to stanowiłoby dl z współczującego ulgę arytmetyczną.

Optyka cierpienia : dolor proletariacki nie wymaga szczególnej spostrzegawczości- Ody inne cierpicniz poznajemy poprzez zbliżenie sic do cierpią, cego, poprzez wnikanie w zasłonicie ich przy czyny i za każdym razem inne ich odcienie, w stosunku do bólu robotniczego zbyteczną jest ta droga pozna-wania. Dolor robotnika znamy wszyscy, ho jest on wszędzie ten sam,

Przyczynowość cierpienia s dolor proletariacki uświadamia sic nam jako zło, którego jesteśmy współsprawcami - Isme cierpienia dziej są się poza nami, bez żadnego z naszej strony udziału, a nawet wtedy leiedy jesteśmy ich przyczyną, możemy nie uważać się    ich sprawców, lecz właściwego ich spraw

cę widzieć w kim innym lub w samym cierpiącym. Tymczasem dolor proleta-riaclu nie istnieje poza naszym życiem, lecz w jego obrębie, bo ftczt±da chwila naszego osobistego życia korzysta z niego, bo żaden twór ludzlci, który staje przed oczyma lub dostaje sic w nasze ręce, nie istnieje bez cierpienia robotnika, nie mog^o istnieć bez jego pracy i nędzy. I nic, że będziemy usprawiedliwiali się właściwościami obecnego ustroju społecznego; może to być tylko złagodzeniem winy, lecz nie jej usunięciem.

Spośród tych trzech okoliczności, tłumaczących, dlaczego głębokie współ-czucie zwraca front swej uwagi ku cierpieniom proletariatu, najważniejszą, bo najbardziej natrętną, jest ostatnia. I js* też najlepiej uświadamiają sobie artyści. Bo czy* mogliby, jeAli nie stale, to w chwilach natężonego czucia, nie odczuwać, że pióro, którym piszą, że farba, którą malują, że stół, przy którym

siedzą - to narzędzia pracy, dla. których wytworzenia trzeba było proletariatu

jako narzędzia? Proletariat to ten nie 'wymieniany ablativus instrumentalis wszelkiej sztuki. Sztuka robi się proletariatem. To łączy artystę i robotnika.

Byłoby źle, gdyby jedynym łącznikiem między artystą a robotnikiem było współczucie. Są inne.

W każdym prawdziwym twórcy budzić musi sympatię już tama twórcza wola zawarta w socjalizmie 1 pasja kształtowania tkwiąca w każdym prawdziwym socjaliście. Przez socjalizm rozumiem ideę nowej budowy społeczeństwa, opartej na uspołecznieniu środków produkcji i zniesieniu różnic klasowych, a przez socjalistę wyznawcę tej idei, nie zaś wyznawcę takiego czy innego programu politycznego. Mówiąc o proletariacie, widzę przed sobą Jeden proletariat, ten który jest sobą mimo różnic partyjnych. Żadna, z partyj proletariackich nic przesłoni mi proletariatu i mimo niezgody, sporu, walk i śmierci, jakie je dzielą, uważam, że najgłębezą treścią każdej z nich jest to co im jest wspólne: socjalizm. A cksperymentatorska odwaga socjalizmu, widzenie nowego toru dziejów, przygotowywanie zwrotu, przyszła budowa nowego społeczeństwa, mus dźwigania w istnienie czegoś co dotąd nigdy nigdzie nie istniało, ma w sobie tyle życiowej sztuki, tyle uroków tworzenia, tyle powabów pracy, że artystę czaruje i nawet ujem no idami swymi urzeka.

A sztuka w socjalistycznym państwie. Socjalizacja pracy, wykluczająca marnotrawstwo pracy, powiększająca porcję wolnego czasu, prowadzi z konieczności do rozszerzenia w społeczeństwie miejsca zajmowanego przez sztukę. Z obfitości wolnych godzin, z błogiego nadmiaru będą masy pracujących, dla których wieczór jest dziś co najwyżej snem o niedzieli, skierowywały wypoczynek ku tworom sztuki. Ze zmianą ustroju gospodarczego zmieni się etyka życia artystycznego. Znikną oszustwa artystyczne kapitalistycznej konkurencji, handlarze stracą wpływ na sztukę, reklama prywatnych zysków przestanie fałszować wartości. Postawiony przed zwiększonym rynkiem zbytu, wprzągnięty w uporządkowaną produkcję społeczną, niezależny od strasznych następstw konkurencji przedsiębiorstw artystycznych, zależny jedynie od fa-lowań uczuć, będzie mógł artysta tworzyć jak w żadnej innej epoce. Powstanie wielka sztuka. Zrobiona będzie zwycięstwem proletariatu. Więc proletariatem.

129