IMGb58

o

Rys. 5.1. cd. Połączenia kształtowe: e) klinowe wzdłużne, /) klinowe poprzeczne (wg S,I6)

na łącznik. W zależności od rodzaju połączenia łączniki spełniają również dodatkowe zadania, np. powodują skasowanie luzów, dokładne osiowanie elementów połączenia, umożliwiają przesuwanie elementów względem siebie lub zapewniają ścisłą powtarzalność położenia łączonych elementów w przypadku ich wielokrotnego montażu i demontażu itd.

Wśród połączeń kształtowych bezpośrednich rozróżnia się połączenia wielowypustowe, wielokarbowc i wieloboczne, a w połączeniach pośrednich — wpustowe, kołkowe, sworzniowe i klinowe. Części łączone mogą być nieruchome względem siebie (w połączeniach spoczynkowych) lub przesuwne wzdłuż osi (w połączeniach ruchomych.) Powierzchnie robocze części łączonych i łączników stanowią: płaszczyzna oraz pobocznica walca lub stożka.

5.2. Połączenia wpustowe

Rodzaje i konstrukcje wpustów. Połączenia wpustowe służą do osadzania na wale różnych części maszyn (kół zębatych, pasowych itp.). Na wale i w otworze części osadzanej (w piaście kola) są wykonane odpowiednie rowki, w które jest wprowadzany wpust. Zasadniczym zadaniem wpustów jest przenoszenie momentu obrotowego z wału na współpracującą część maszynową lub odwrotnie.

Rozróżnia się wpusty pryzmatyczne, czółenkowe i czopkowe; najczęściej są stosowane wpusty pryzmatyczne.

Wpusty pryzmatyczne (PN-70/M-85005) mogą być zaokrąglone lub ścięte, w tym; pełne, jedno- łub dwuotworowe oraz wyciskowe (rys. 5.2a). Najczęściej stosuje się wpusty pełne, przy czym wpusty zaokrąglone stosuje się przeważnie przy nieprzelotowych rowkach w wale (wykonywanych frezem palcowym), natomiast wpusty ścięte — przy rowkach przelotowych. Wpusty jedno- i dwuotworowe szerokości b > 8 mm są przykręcane do wału. Ponieważ otwory gwintowe w czopie walu powodują zmniejszenie jego wy-

90