IMGh78 (10)

WYMAGANIA WŁADZ SZKOLNYCH

Wymagania dotyczące programu może stawiać tylko dyrektor tej jednej szkoły, do której wprowadzamy program, administracja okręgu szkolnego albo nawet krajowego systemu szkolnego, jeśli nasz program ma mieć aż tak szeroki zasięg. W każdym jednak przypadku interweniować może ktoś, kto ma już jakąś wizję programu, kto postanowił zmierzać do jakichś celów i wykonywać pewne zadania kształcenia oraz dysponuje konieczną do tego władzą. Wszyscy oni mają prawo dyktowania konstruktorowi programu pewnych warunków, jakim ma sprostać nowy program.

Na przykład programy kształcenia będzie można konstruować według własnej koncepcji, pod warunkiem wszakże uwzględnienia narzuconych centralnie minimów programowych — co musi być przerobione na danym szczeblu nauczania (w danych klasach) i co każdy absolwent danego szczebla (klasy) musi wiedzieć i umieć. Podobną rolę spełniać będą wymagania egzaminacyjne stawiane kandydatom przez szkoły wyższych szczebli albo -— jeśli do tego dojdzie — przez państwo organizujące centralny system egzaminów.

WYMAGANIA ŚRODOWISKOWE

W grę wchodzą tu dwie zupełnie odmienne kategorie spraw. Pierwsza to pomoc, jakiej od środowiska lokalnego, zwłaszcza od władz lokalnych i rodziców może potrzebować wykonawca programu. Oto program może przewidywać lekcje wychowania obywatelskiego (nauki o społeczeństwie) w lokalnych placówkach władz wykonawczych, ustawodawczych i sądowniczych; ich życzliwe współdziałanie będzie zatem niezbędne. Może trzeba będzie zaprowadzić uczniów do redakcji lokalnej gazety, fabryki, na pocztę. Potrzebna będzie ogólnie sprzyjająca atmosfera. Może konieczne będzie wsparcie materialne ze strony instytucji lokalnych, np. autobusy na wycieczki lub dostęp do kopiarek.

Współpraca z rodzicami jest chyba jeszcze ważniejsza. Mogą być potrzebni nauczycielowi do pomocy w klasie i na wycieczkach. Mogą być potrzebni dzieciom przy odrabianiu lekcji, aby motywować je i ewentualnie pomagać. Trzeba zatem zważyć gotowość innych do niesienia pomocy i ograniczyć ambicje, jeśli nie można liczyć na pomoc ze strony środowiska lokalnego.

Społeczna opinia o programie jest ważna ze względów praktycznych. Jeżeli program stanowi jakąś edukacyjną innowację, zainteresowanie nią i dobra opinia pomoże w realizacji, obojętność i krytyka może zaszkodzić.

Wróćmy do przykładu z „nową matematyką” w klasach początkowych. Amerykańscy nauczyciele poinformowali twórców programu, że zaczął on na dobre przynosić efekty dopiero wtedy, gdy w szkołach zorganizowano kursy dla rodziców. Bo gdy rodzice zrozumieli, czego uczą się ich dzieci, gdy poczuli się kompetentni do pomagania w odrabianiu lekcji, pozbyli się nieufności do nowego programu i zaakceptowali zmianę.

Druga kategoria spraw to oczekiwania wobec programu. Wraz z postępu-

decentralizacją zarządzania oświatą coraz więcej do powiedzenia mieć jędą przedstawicielskie władze lokalne i rodzice uczniów. Będą bardziej wiadomi, że płacenie podatków daje prawo do wnikania w pracę szkół municypalnych, a czesnego — prywatnych. Będą mieli swoje zdanie, czego i jak uczyć, żeby było to korzystne dla przyszłości uczniów albo dla społeczności lokalnej. Nauczyciele muszą zatem przyszykować się do radzenia sobie z interwencjami z zewnątrz, do negocjacji i ustępstw. Ponieważ program kształcenia określa treść nauczania i spodziewane efekty, zarówno władze lokalne, jak i rodzice będą wypowiadać się o nim, będą stawiać wymagania i rozliczać nauczycieli z realizacji programu.

Demokratyzacja zarządzania szkołą przynosi nauczycielom prawo projektowania programów, ale poddaje decyzje programowe pod kontrolę społeczną. Wygodniej poddać programy kontroli rodziców i instytucji lokalnych na etapie projektowania niż realizacji. A przynajmniej przewidywać reakcje i brać je pod uwagę podczas projektowania.

6. DIAGNOZA

Dokonując ewaluacji programu, dowiadujemy się, co program jest wart i jakie są szanse, że spełni oczekiwania projektanta, nie wiemy jednak, jaki jest ten program, jaką ma wymowę, na jakich przekonaniach i założeniach autora bazuje. Wzorem nauczyciela języka polskiego musimy zapytać, co autor programu miał na myśli? Pytamy samych siebie, żeby przekonać się, czy efekt prac programowych odpowiada naszym intencjom, ale i po to, żeby lepiej uświadomić sobie te intencje. W tym celu będziemy szukać w projekcie programu odpowiedzi na pytania diagnostyczne.

1.    Do czego przyda się uczniowi to, czego się nauczy dzięki programowi? W grę wchodzą cztery główne możliwości: przyda się do zdobywania wykształcenia w wyższych klasach i na kolejnych szczeblach oświaty, w życiu dorosłym, dla własnego rozwoju, wprowadzi w świat wiedzy i kultury. Jakim ideałom służy program?

2.    Czyim interesom najlepiej posłuży program? Jakiej klasie społecznej, grupie, instytucji, grupie narodowościowej? Czy faworyzuje którąś z płci? Czy faworyzuje uczniów ze względu na majątek i pochodzenie? Czy uda się wskazać, kto ma mniejsze, a kto większe szanse skorzystania z nauki według tego programu? Które z funkcji szkolnictwa wspomaga program?

3.    W jaki sposób program posłuży stratyfikacji społecznej?

4.    Czy będzie zwiększał, czy raczej zmniejszał społeczne i intelektualne różnice między uczniami?

5.    Czy będzie unifikował zainteresowania i zachowanie uczniów, czy raczej różnicował? ..

6.    Czy będzie uspołeczniał uczniów, czy raczej promował rywalizację lub indywidualizm?

403