Kompendium Wiedzy geografii39

i subiektywnych, ponieważ wyraża grupowe i jednostkowe przekonania, uczucia i preferencje polityczne. Z tej perspektywy można nawet mówić o indywidualnym geopolitycznym wizerunku świata.

We współczesnej geopolityce podejście percepcyjne stanowi niewątpliwie najważniejszy kierunek po/.nawczo-wyjaś-niający. Podstawowe znaczenie w jego realizacji odgrywają osiągnięcia metodologiczne nauk społecznych, przede wszystkim takich, jak socjologia, politologia, historia, antropologia, etnologia, psychologia i inne. Ocenianie zjawisk i faktów geopolitycznych bardzo często odbywa się poprzez analizę sprzeczności, ujawnianych czasami w sposób emocjonalny i dyskusyjny. Dla wyciągnięcia wniosków w konkretnej sprawie istotne znaczenie mają poprzedzająca dyskusja, nastawienie i ustawienie tematu oraz poglądy osobiste obserwatora. Na przykład bardzo trudno jest ustalić, które z roszczeń do zasobów Morza Egejskiego są bardziej umotywowane: strony tureckiej czy greckiej, ponieważ te same argumenty przedstawiane są zupełnie inaczej w zależności od tego. która z zainteresowanych stron je omawia.

W ostatnich latach w Stanach Zjednoczonych. Anglii. Francji i Ameryce Łacińskiej formuje się inne podejście do geopolityki, które kładzie nacisk na wewnętrzną strukturę terytorialno-polityczną w ramach poszczególnych państw, a nie na stosunki między państwami. Jednym ze standardowych tematów jest analiza i prognozowanie zachowania wyborców (tzw. wyborcza geografia).

W Ameryce Łacińskiej z geopolityką łączy się równie/ problematykę rozwoju regionalnego (np. w Chile).

Rozgraniczenie geopolityki od geografii politycznej nie zawsze jest łatwe ze względu na niezbyt wyraźne różnice w przedmiocie badania. Geografia polityczna zajmuje się w większym stopniu znaczeniem warunków materialnych naturalnych, gospodarczych, a także demograficznych w proce sach politycznych, natomiast geopolityka akcentuje polityczne oczekiwania i życzenia określonego narodu lub grupy ludzi i ich terytorialne dążenia. W przypadku geografii politycznej bada się to, co jest obecne jako cechy danego terytorium, w geopnli tyce — centrum zainteresowania stanowi rola uczestników procesu politycznego oraz ich walka o własne interesy w państwie i na zewnątrz. Według L. Goodalla (1994) geografia polityczna bada uwarunkowania przestrzenne procesów politycznych. geopolityka zaś kładzie nacisk na wymagania rozwoju i funkcjonowanie państwa jako struktury przestrzennej.

Trwa dyskusja nad zagadnieniem, czy geopolityka jest dyscypliną naukową, czy raczej tylko jest interdyscyplinarnym zbiorem niektórych wyników badań uzyskanych przez różne nauki. Geopolityka obejmuje szerszą niż geografia polityczna dziedzinę kompleksowej wiedzy politycznej, kładąc jednocześnie nacisk na praktyczne jej zastosowanie w stosunkach politycznych. Można przyjąć, że geografia polityczna stanowi jeden ze składników interdyscyplinarnej dziedziny, jaką jest geopolityka, z tym że geografia polityczna bada naukowy aspekt procesów politycznych, zostawiając geopolityce praktyczne stosowanie uzyskanych rezultatów. W ten sposób geografia polityczna i geopolityka są ze sobą powiązane I wzajemnie się uzupełniają.

Podmiotem badań geopolityki są elity i aktorzy polityczni (rządy, partie i politycy), specjaliści oraz wszyscy, którzy są zaangażowani w procesy polityczne, zwłaszcza w ich prze-Mrzenne uwarunkowania.

Przedmiotem zainteresowania geopolityki są:

1)    społeczności związane z procesami politycznymi wc wszystkich ich przestrzennych aspektach i wymiarach (np. rasy, narody, mniejszości społeczne, grupy wiekowe, podziały według płci, religii, pozycji społecznej i zawodowej itp.);

2)    państwa i ich elementy strukturalne, prawno-ustrojowe;

3)    terytoria państwowe — stanowiące przestrzeń fizyczną, zasiedloną przez zidentyfikowane społeczności, z określonym |KHcncjałcm społeczno-ekonomicznym i zróżnicowane pod względem zagospodarowania.

W ostatnich lalach rozwiązywaniu problemów społeczno-ekonomicznych, a także związanych z ochroną środowiska imiuralnego, sprzyja akceptacja przez społeczność międzynarodową koncepcji nazywanej „zrównoważonym rozwojem geopolitycznym” (Sustainable Geopołiticał Devełopment). 11'ntrz hasła: Geografia polityczna. Geopolityczne doktryny,

Ileapolityczne regiony, Geostrategia).