kupisiewicz dydaktyka ogólna7

276 Dydaktyka ogólna

•    Zasada natychmiastowego potwierdzania odpowiedzi. W myśl tej zasady natychmiast po udzieleniu odpowiedzi na zawarte w tekście programowanym (programie) pytanie lub po wypełnieniu figurującej w ramce programu luki (luk) uczący się podmiot powinien sprawdzić, czy odpowiedział dobrze. W tym celu musi on porównać własną odpowiedź z odpowiedzią właściwą, umieszczoną w programie przeważnie na marginesie następnej ramki. Trzeba podkreślić, że tylko w przypadku pełnej zgodności obu odpowiedzi uczeń może przejść do studiowania następnej ramki programu.

•    Zasada indywidualizacji tempa uczenia się. Wymaga ona, aby uczący się, przechodząc kolejno przez wszystkie ramki programu, pracowali w stosownym dla każdego z nich tempie, gdyż tylko wtedy uzyskają pozytywne efekty uczenia się.

•    Zasada stopniowania trudności. Następstwem jej respektowania jest to, iż znaczna w pierwszych ramkach liczba tzw. wskazówek naprowadzających, które ułatwiają osobom korzystającym z programu wypełnianie zawartych w tekście luk, podlega stopniowemu ograniczaniu, w wyniku czego zwiększa się stopień trudności programu.

•    Zasada zróżnicowanego utrwalania wiadomości. Stosownie do tej zasady każde uogólnienie występujące w tekście programowanym należy parokrotnie powtórzyć w różnych kontekstach treściowych, a ponadto zilustrować za pomocą odpowiednio licznych, starannie dobranych przykładów.

•    Zasada ujednoliconego toku uczenia się instrumentalnego. Wyznacza ona procesowi uczenia się z programów o strukturze liniowej następujący tok:

1)    ucząca się jednostka podlega działaniu uporządkowanego łańcucha (zbioru) bodźców^ (mikroinformacji),

2)    na które reaguje w specyficzny sposób, tzn. konstruuje odpowiedzi, przy czym

3)    jej reakcje są natychmiast wzmacniane pozytywnie lub negatywnie dzięki porównywaniu odpowiedzi samodzielnie udzielonych z podanymi w programie,

4)    wskutek czego, popełniając mało błędów i utrwalając reakcje wia-śdwe,

5)    zdobywa wiedzę „małymi krokami”.

W ujęciu graficznym struktura programu liniowego przedstawia się następująco:

1    2    3    4    5    n

Rys. 11. Schemat programu liniowego

Kółeczka w poszczególnych elipsach symbolizujących ramki programu oznaczają elementy treści, które uczniowie czy studenci mają sobie przyswoić. Elementy szczególnie ważne występują dwukrotnie w sąsiadujących ze sobą ramkach. Strzałka wskazuje drogę, jaką muszą przebyć wszystkie osoby korzystające z programu. Jest to droga przebiegająca po linii prostej; stąd też pochodzi nazwa programu: prostoliniowy, krócej - liniowy.

A oto przykład tekstu zaprogramowanego w sposób liniowy:

1.    Usunięcie przyczyny choroby jest zasadniczym celem stosowania leków.

2.    Leki stosuje się przede wszystkim po to, aby usunąć ....................................choroby.

przyczynę lub 3. Zlikwidowanie................................................choroby

przyczyny    uzyskuje się dzięki stosowaniu..................................

przyczyn(y)    4. Leki, które usuwają.........choroby, nazywamy leka-

leków    mi przyczynowymi lub etioterapeutycznymi (aitia -

przyczyna, therapia - leczenie).

przyczynę (y)    5. Leków.................................lub etio...............................

używamy do usuwania...........choroby.

przyczynowych

terapeutycznych

przyczyn(y)    _

Operując maskownicą (może nią być skrawek papieru), uczący się podmiot odkrywa kolejno każdą następną ramkę programu po uprzednim wpisaniu brakujących słów w ramce poprzedniej. Jeżeli popełni błąd, musi przekreślić słowo niewłaściwe i zastąpić je odpowiedzią poprawną, podaną w ramce następnej. Ten sposób formułowania odpowiedzi nazywa się ich konstruowaniem.

Program rozgałęziony

Nie wszystkie zasady programowania głoszone przez Skinnera cieszą się uznaniem wśród zwolenników'' dydaktycznego programowania. Krytyce poddaje się przede wszystkim zasadę „bezbłędnego marszu przez tekst”. S.L. Pressey i N.A. Crowder, którzy reprezentują to stanowisko, uważają na przykład, że popełnianych przez uczniów w toku uczenia się błędów nie należy potępiać. Wręcz przciwnie - błędy te można znakomicie wykorzystać przy ocenie przebiegu i wyników procesu uczenia się, nadając im rangę mierników jego jakości. Jest to możliwie, ponieważ błędy występujące podczas uczenia się wskazują te fragmenty tekstu, których korzystająca z programu jednostka nie zrozumiała lub nie zdołała sobie jeszcze przyswoić.

Zastrzeżenia i uwagi krytyczne wysuwa się również wobec lansowanego przez Skinnera postulatu „atomizacji” materiału nauczania, dzielenia go na mikroinformacje. Uczeń, którego skazuje się na dążenie do celu wyłącznie maleńkimi kroczkami, a wskutek tego pozbawia możliwości