Laboratorium materiałoznawstwa2

64

Trawienie próbek; makroskopowych odbywa się zwykle przez zanurzenie w odczynniku. Duże obiekty, zbyt ciężkie do przenoszenia, gdy zachodzi konieczność obserwowania ich w całości (w laboratorium hutniczym), zostają zaopatrzone w obramowanie z wosku dokoła badanej powierzchni, którą tworzy wtedy dno naczynia napełnionego odczynnikiem.

Ogólnie biorąo, badania makroskopowe pozwalają wnioskować o strukturze pierwotnej, względnie o przebiegu włókien oraz o ewentualnych przyczynach zniszczenia części maszyn. Próbki do tych badań stanowią zazwyczaj całą powierzchnię przekroju przedmiotów.

W przypadku obserwacji przełomów lub przedmiotów pokrytych smarem zaleoane jest przeprowadzenie odtłuszczania za pomocą roztworu NaOH, w alkoholu, acetonie lub benzynie. Niekiedy wystarczy bezpośrednio przed obserwacją lub trawieniem próbkę oczyścić czystą szmatką. Badania makroskopowe w połączeniu z badaniami raetodografioz-nymi mikroskopowymi, analizą chemiczną, badaniami wytrzymałościowymi dają pełny obraz przeszłości technologicznej i Jakości gotowego wyrobu.

3.3. Badania makroskopowe materiału lanego

Badania te stosuje się z reguły, aby nie usuwać zbyt dużych ilości metalu i przy tym uniknąć wad powstałych w procesie odlewania J~Wwypadku wlewków stalowych odcina się na gorąco nadlew, a następnie odcina się na drodze mechanicznej lub płomieniowo (pod warunkiem, że powierzchnia badana zostanie obrobiona przez skrawanie) próbkę poprzeczną w postaci tarczy o kształcie przekroju poprzecznego przewalcowanego wlewka^jNiekiedy w celu lepszego zbadania jakości metalu wycina się dodatkowo próbki podłużne, w których badana powierzchnia znajduje się na osi podłużnej przewalcowanego wlewka. Wybór miej -ca wycięcia tych próbek określa się na podstawie wyc kdw badań próbek poprzecznych, dążąc do otrzymania r.

dziej pełnego obrazu jakości materiału./V/ przypadku

rabianych z wlewka odkuwek o średnicy do 500 mm i długości ponad 1500 mm, próbki poprzeczne pobiera się z obydwu końców odkuwki. Przy mniejszej długości odkuwki, próbki pobiera się z jednego końca od strony jamy usadowej .'

Na podstawie tak przeprowadzonych badań makroskopowych materiału lanego, można ustalić obecność

aowgjj, będącej silnie zanieczyszczoną, wewnętrzną nieciągłością metalu, powstającą przy krzepnięciu s ali wlewnicy.

Można również wykryćyrządziznę| która jest niaciągło-ścią występującą w pobliżu jamy usadowej lub stanowi jaj przedłużenie. Rzadzizna przeważnie wypełniona jest żużlem i występuje wyraźnie dopiero po głębokim trawieniu.

Przy pomocy omawianych badań wykrywamy również trans-krystalizację wlewka oraz segregację dendrytyczną i stre

fo    Transkrystalizacja przejawia się we wlewkach wy

ra _____ występowaniem kryształów słupowych. Wada ta związana jest ściśle z procesem krzepnięcia metalu i polega na nadmiernym rozroście kryształów skierowanych prostopadle do powierzchni wlewka (rys. Zjawisku temu towarzyszy zawsze segregacja dendrytyczną oraz segrega

cja strefowa.    i strefową nazywamy nierównomierną zawartość pierwiastków w różnych częściach wlewka.

Stal znajdująca się w kadzi, bezpośrednio przed odlaniem, ma jednakowy skład chemiczny w całej masie. Rozpuszczalność w stali takich pierwiastków jak:    węgiel,

krzem, mangan, siarka, fosfor, tlen, azot i wodór w sta-» nie stałym jest znacznie mniejsza niż w stanie ciekłym. Dlatego przy krzepnięciu we wlewnicy zachodzi zjawisko