lichtarski (65)

130 4. Potencjał i dziaUlnołć gospodno* prrcdłiębionrtwŁ

130 4. Potencjał i dziaUlnołć gospodno* prrcdłiębionrtwŁ

Majątek obrotowy

e

4.4.1. Majątek rzeczowy

Na rzeczowy majątek obrotowy przedsiębiorstwa składają się trzy podstawowe grupy zapasów, a mianowicie:

zapasy materiałowe,

zapasy produkcji nic zakończonej.

=» zapasy wyrobów gotowych.

Noszą one łączną nazwę zapasów materialnych. Dwie pierwsze ich grupy są ściilc związane z realizacją procesów wytwarzania wyrobów i określane mianem zapasów produkcyjnych (dla odróżnienia od zapasów towarowych obejmujących wyroby gotowe i towary handlowe). W przedsiębiorstwach handlowych występują tylko dwie grupy zapasów: materiały o charakterze pomocniczym_j towary. W pozostałych przedsiębiorstwach usługowych obrotowy zapas rzeczowy ogranicza się do zapasów.materiałowych. Wymienione składniki majątkowe są konsekwencją struktury strumieni przepływu w procesach zaopatrzenia, produkcji i zbytu — począwszy od gromadzenia niezbędnych komponentów wsadowych (surowców i materiałów), poprzez ich przetwarzanie w procesach technologicznych (półfabrykaty, części, zespoły), na dostawach wyrobów gotowych do odbiorców kończąc.

Zasoby majątkowe zapewniają ochronę procesów gospodarczych przed zakłóceniami i ich stabilizację, co przejawia się ciągłością produkcji wyrobów \ i świadczenia usług oraz wysokim poziomem obsługi odbiorców.

O Zapasy spełniają ważną rolę w ekonomice przedsiębiorstwa. Zapobiegając zakłóceniom, zapewniają one pełne wykorzystanie podstawowych czynników wytwórczych (pracy ludzkiej i majątku trwałego) oraz utrzymanie założonego poziomu obsługi rynku; z drugiej strony rzeczowy majątek obrotowy jest' składnikiem kapitałochłonnym i kosztotwóreżym.

Utrzymanie zapasów wymaga od przedsiębiorstwa angażowania znacznych, kapitałów. Osłabia to możliwości rozwojowe przedsiębiorstwa i rozbudowę jego potencjału innowacyjnego, produkcyjnego i rynkowego. Zapasy, zwłaszcza materiałowe^-! produkcji w toku, wiążą środki finansowe na dłuższy czas i obniżają krótkookresową płynność finansową.

Tworzenie, utrzymanie i wyczerpywanie zapasów wiąże się z ponoszeniem dużych kosztów. Koszty utrzymania zapasów szacuje się na około 25-30% wartości zapasów rocznic. W warunkach inflacji koszty te ulegają dalszemu wzrostowi.

Podstawowym warunkiem racjonalizacji obrotowego majątku rzeczowego jest więc optymalizacja poziomu i struktury zapasów. Odrębnym zagadnieniem gospodarowania tym majątkiem jest optymalne stosowanie, wykorzystanie i zużycie zasobów materiałowych w procesach produkcyjnych.

4.4.1.1. Podstawy ekonomiki zużycia materiałów _a

Efektywne gospodarowanie materiałami w zasadniczy sposób wpływa na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa przemysłowego, gdyż zużycie materiałów stanowi główny czynnik kosztotwórczy, a zarazem kształtuje jakość wytwarzanych wyrobów^ Stopień efektywności ekonomicznej wykorzystania materiałów mierzy się głównie przez zastosowanie rachunku produktywnośg, który polega na porównaniu nakładów materiałowych z efektami prÓdukcyjnymi. Wskaźniki oparte na tej relacji noszą nazwę mierników materiałochłonności Wyróżnia się:

1.    MaterialocMonnojć całkowitą produkcji, rozumianą jako relacja wartości zużytych materiałów do ogólnych rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa w danym okresie.

2.    Materiałochłonność jednostkową, która stanowi wielkość nakładów materiałowych niezbędnych do wytworzenia jednostki wyrobu o danych parametrach jakościowych: W zależności od celów badawczo-analitycznych i specyfiki działalności gospodarczej stosuje się całą gamę syntetycznych i szczegółowych mierników materiałochłonności, różniących się sposobem ujęcia i pomiaru nakładów

i bazą ich odniesienia (przegląd mierników materiałochłonności i ich zastosowań -et można znaleźć w pozycjach [2, s. 82-92; 13, s. 120-131]). Badanie materialocfilon^ ' aości służy wykryciu możliwości obniżki zuzycia (rezerw) oraz wskazaniu przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych, przyczyniających się do minimalizacji nakładów materiałowych. —

Analiza konkurencyjności wyrobów wymaga ustalenia kompleksowej materiałochłonności w przedsiębiorstwie, obejmującej nakłady materiałowe i energetyczne nic tylko na produkcję, ale również ponoszone w okresie eksploatacji wyrobu, w relacji do uzyskiwanych efektów użytkowych. Nowym sposobem oceny materiałochłonności wyrobu, uwzględniającym aspekt strategiczny i ekologiczny, są kompleksowe wskaźniki zużycia energii [17, s. 76-82].

(Podstawą ekonomiki wykorzystania materiałów jest minimalizacja nakładów materiałowych i energetycznych w fazie produkcji i eksploatacji wyrobu w przeliczeniu na jednostkę efektu użytkowego. Badanie materiałochłonności powinno umożliwić wskazanie przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych służących realizacji tej zasady. Do głównych czynników obniżenia materiałochłonności wyrobu