Obraz!2 (7)

Alkilowania benzenu

Jak wynika s Łab. 79, najwatnieJasyn kierunkiem przerobu benzenu sę procesy alkilowania, w których zużywa eif ek. 70V jego A wiatowej produkcji* Do najważniejszych alkilopochodnych benzenu nalażg: ‘stylobenzsn, Łsopropylobansen (p. 4.24) oraz alkilobenzeny zawierające prostołańcu-chowa grupy alkilowe o 10-14 atomach węgla.

Btylobenzen powataje w katalitycznej reakcji alkilowania benzenu atyłanem:

Skala, w jakiej prowadzi aig tan proces, stawia go w rzędzie największych syntez organicznych pod względem tonaiu.

Etylobenzen C|H|C]H₍ jest bezbarwnę cieczę o temp. wrz. 136°C, nierozpuszczalna w wodzie;. Jest związkiem toksycznym. Pary etylobenzenu tworzę z powietrzem mieszaniny wybuchowe w zakresie stężeó 2,6-9,41. Podstawowym kierunkiem przerobu etylobenzenu jest odwodornienie, które prowadzi do powstania styrenu

Styren c«H_sCH=cm, (winylobenzen) jest bezbarwnę cieczę o temp. wrz.j 14S,2°C, nierozpuszczalna w wodzie, Jest silnia reaktywny, łatwo polimeryzuje. Magazynuje się go z dodatkiem inhibitora polimeryzacji (hydrochinon). Światowa produkcja atyranu wynosi ok. 12 min t/r. Ok. 65% wytwarzanego styrenu przeznacza aię do produkcji polistyrenu. Polistyren jest jednym z najważniejszych tworzyw termoplastycznych. Os je się łatwo " forsować, wykazuje doskonała właściwości dielektryczna, dobrę odporność chemiczna, deje aię łatwo barwie, gotowe zaś .wyroby odznaczaję sięj ■ pięknym wyględem i przezroczystością; wykazuję słabe właściwości wytrzy-| ■aiościowe, w tym niezbyt^dobrę udarnośd, a także stosunkowo malę odpor-r ność ciaplnę (ok. 70°C)./jest jednym z najlżejszych tworzyw sztucznych.J | polistyrenu otrzymuje ślę wyroby galanteryjne, zabawki, kształtki techniczne, wyroby gospodarstwa domowego i folia elaktroizolacyjne. W postaci spienionej jako styropian stanowi izolację cieplnę, akuatycznę oraz tworzywo opakowaniowe.^Pozostała ilość styrenu wykorzystują się do produkcji kopolimerów: styren-butadlen, atyren-butadien--akrylonitryl (tworzywo A0S) oraz styren-akrylonitryl (tworzywo SAM). Ważne znaczenie techniczne ma tworzywo ABŚ, które stosuje się do wyrobu i korpusów urzędzaó elektrycznych, radioodbiorników, telewizorów 1 magne-j to fonów. Jest termopoliaerem o -dużej gęstości i twardości oraz dobrej! odporności termicznej 1 chemicznej, j.    •

<22    '    j

Reakcja alkilowania benzenu alkanami o większej masie cząsteczkowej, _np. za pomoeg dodscenu-1, maję duże znaczeni# w produkcji środków powierzchniowo czynnych. Dodecylobenzen poddany sulfonowaniu, a następnie działaniu alkaliów, przekształca się w dodocylobenzenoeulfonlan sodowy -substancję o postaci paatyi

C|2^h25    ^ct2^H25    Cf2^H2S

Alkilobanzanosulfonlany sodu zawierajęoe prostotartcuchowe grupy alkilowe o 10-14 ptomach węgla stanowię obecnie najważniejsza odmianę syntetycznych detergentów. Charakterystyczna ich cechę jest stosunkowo łatwa bio-dsgrśdacja. Pod koniec lat oeiemdziealętych produkowane w skali światowej ok. 1,5 min t/r. alkilobenzonoaulfonianów.

Uwodornienia benzenu

Produktem katalitycznego uwodornienia benzenu jest cykloheksan:

*J'    .«■'":'l    '-.■.mJd.lMk-d. U .    <<.. .    _S

Cykloheksan C_sH_ia jaet bezbarwna cieczę o alodkawym zapachu, o temp. wrz. 80,7°C i temp. topn. 6,5°C, nierozpuszczalna w-wodzie. Używa aię go jako rozpuszczalnik astrów celulozy, olejów, tłuszczów, woakow i bitumów, służy do ekstrakcji olejków eterycznych, jak również do zmywania farb i lakierów, w syntezie organicznej najwatniejezym kierunkiem przerobu cykloheksanu jest katalityczne utlenienie • '(tlenem lob powietrzem): powataje mieazenina-cykloheksanolu (651) i cykloheksanom: (35%):

Mieszanina ta stanowi produkt pośredni do wytwarzania kwasu adypinowego (substrat do produkcji poliamidu 6,6 - nylonu) i keprolaktamu (eubatret do produkcji poliamidu 6 - o ty łonu) (p. 4.24). Światowa produkcje cykloheksanu wynosi ok. 3,5 min t/r.

Utlenianie benzenu

Utlenianie benzenu powietrzem w obecności katalizatora etanowi )edmę z metod otrzymywanie bezwodnika maleinowego:

423