Obrazv1

Roriihl n

4.    Choroba przewlekła i/lub defekt fizyczny jako negatywne zdarzenia w rozwoju dziecka —przedstaw argumenty za i przeciw.

5.    Rozwój osobowości dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych — ukaż podobieństwa i różnice w kontekście różnorodności tych potrzeb.

6.    Kompetencje społeczne dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych—czy możemy mówić o specyfice ich rozwoju w zależności od rodzaju niepełnosprawności.

Literatura zalecana

Gałkowski T., Kunicka-Kaiscr I., Smoleńska J., (1978), Psychologia dziecka głuchego, PWN, Warszawa

Koscielska M., (1995), Oblicza upośledzenia umysłowego, PWN, Warszawa Majewski T., (1983), Psychologia niewidomych i niedowidzących, PWN, Warszawa Obuchowska I., red., (1991), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa Pilecka W., (2002), Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka, Wyd. UJ, Kraków

Styczek L, (1981), Logopedia, PWN, Warszawa Wyszyńska A., red., (1987), Psychologia defektologiczna, PWN, Warszawa Zalewska M., (1998), Dziecko w autoportrecie z zamalowaną twarzą. Psychiczne mechanizmy rozwoju tożsamości dziecka głuchego i dziecka z opóźnionym rozwojem mowy, Jacek Santorski & CO Wydawnictwo, Warszawa

ROZDZIAŁ XII

Uczniowie z trudnościami w rozwoju emocjonalno-społecznym

Trudności w rozwoju emocjonalno-społecznym mają złożoną etiologię. Są efektem właściwości biologiczno-psychicznych dziecka oraz oddziaływań środowiskowych, zwykle działających w interakcji, przez co patomechanizm zaburzeń staje się coraz bardziej złożony.

Już brak uwzględnienia przez otoczenie wielu właściwości indywidualnych dziecka (alb mieszczących się w granicach normy), np. cech tcmperamentalnych, może przyczynić się do obniżenia efektywności jego działania, a w konsekwencji doprowadzić do poczucia mniejszej wartości, wycofywania się z kontaktów społecznych itp. Dziecko z zakłóceniami w funkcjonowaniu systemu nerwowego, np. dziecko nadpobudliwe, będzie — w porównaniu z innymi dziećmi — bardziej narażone na niewłaściwe oddziaływania wychowawcze, które spowodują nasilenie objawów nadpobudliwości. Nieprawidłowości rozwoju emocjonalno-społecznego mogą powstać dopiero w szkole, a może też na jej terenie dojść do wzmocnienia nieprawidłowości już istniejących a wynikających z przyczyn biologicznych lub związanych z sytuacją rodzinną dziecka. Niezależnie od tego, czy podstawowe uwarunkowania zaburzeń tkwią w dziecku czy w jego środowisku domowym lub szkolnym, zawsze mamy do czynienia z dynamicznym układem jednostka—środowisko.

Objawy trudności w rozwoju emocjonalno-społecznym są różne, a w dodatku ulegają nieustannym zmianom. Zwykle trudności dotyczą obu sfer, tj. sfery emocjonalnej i sfery społecznej, dlatego często ujmuje się je łącznic. Jednak mogą być też traktowane oddzielnie, zwłaszcza u starszych dzieci i młodzieży, z uwagi na różnice jakościowe objawów i różną internalizację norm społeczno-moralnych. W rozwoju ontogenctycznym zaburzenia sfery emocjonalnej mogą wystąpić bardzo wcześnie, bo już w wieku przedszkolnym, natomiast o zaburzeniach sfery społecznej, rozumianych głównie jako nieprawidłowa socjalizacja, mówimy głównie w odniesieniu do dorastających i dorosłych.

Specjalną grupę stanowią zaburzenia dynamiki procesów nerwowych, które ujawniają się już we wczesnych fazach ontogenezy i rzutują na wiele sfer rozwoju dziecka. Mają one wyraźne podłoże fizjologiczne, choć oczywiście oddziaływania środow iska mogą osłabić lub wzmocnić ich objawmy. Zaburzenia te mogą stać się jednym 7 czynników dalszej patologizacji rozwoju sfery emocjonalnej i społecznej, przejawiającej się np. w procesie ncrwicowania się lub socjopatyzacji.

Złożoność uwarunkowań oraz wielość i zmienność objawów trudności w rozwoju emocjonalno-społecznym powodują rozbieżności między poszczególnymi autorami