P1010133 (7)

miesięcy zimowych, m.in. w latach: 1928/29, 1939/40, 1942/43 i 1962/63, || wywarty wpływu na wielkość przyrostu.

Warunki termiczne miesięcy letnich, w szczególności zaś średnie temperatury powietrza czerwca i lipca, wywierają wpływ na szerokość słojów rocznych (Bednarz 1976). Wskazuje to na wysokie wymagania, jeśli chodzi o ciepłotę miesięcy letnich.

Pod względem długości okresu wegetacji ma małe wymagania. Zadowala się 2,5-miesięcznym jego trwaniem.

Wilgotność

Wymagania pod tym względem ma stosunkowo duże. W Alpach najwyższe stanowiska osiąga na północno-zachodnich stokach. Wilgotne powietrze i większe opady zapewniają limbie dobry wzrost, jednakże wysokie sumy opadów w miesiącach letnich ograniczają przyrost grubości (Bednarz 1976). Bory limbowe cechuje także wysoka względna wilgotność powietrza.

Limba wykształca ekotypy dostosowane do wzrastania w różnych warunkach opadów atmosferycznych. Limby z Alp Centralnych rosną w warunkach umiarkowanie suchego klimatu subkontynentalnego na podłożu krzemianowym (opady 700-1000 mm rocznie), podczas gdy limby z północno-wschodnich krawędzi Alp na podłożu wapiennym rosną przy opadach 1500-2000 mm rocznie (Materiały ETH).

Gleba

Optymalne warunki wzrostu znajduje limba na głębokich, stale świeżych glebach. Lepiej rozwija się na podłożu bezwęglanowym niż węglanowym. Znosi niski odczyn gleby, rośnie na próchnicy butwinowej, tam gdzie nie występuje już świerk i modrzew. Limba występuje też na głębokich, śródleśnych torfach, a także na wysokich, skalnych siedliskach o płytkich glebach (Materiały ETH).

Zagrożenia abiotyczne

Młoda limba jest wrażliwa na mróz. Przy niewystarczającej pokrywie śnieżnej młode limby cierpią w czasie zimowych nocy. Starsze drzewa są odporne nie tylko na mróz, o czym wspomniano wyżej, ale i na silne wiatry; czasem ulegają one jednak wiatrołomom. Odporność na uderzenia wiatru ma swe źródło nie tylko w mechanicznej sile charakterystycznej dla tego gatunku, ale i w zabezpieczeniu przed zakłóceniem procesów fizjologicznych zachodzących w pniu podczas produkcji biomasy. Mokry śnieg powoduje niekiedy złomy limb (Materiały ETH).

Interesującym zagadnieniem jest odporność limb na wyładowania elektryczne. O limbach „piorunowych” sporo informacji zawiera stara literatura z przełomu XIX i XX wieku (Myczkowski i in. 1971). Badania limb w Tatrach przeprowadził Szpor (1969). Wykazał on, że limba jest wyjątkowo odporna na wyładowania atmosferyczne, pomimo że drzewo to cechuje powstawanie przy ude-

rżeniu piorunem tzw. „iskry wewnętrznej”, rozładowującej się pomiędzy korą a drewnem. U drzew o gładkiej korze, np. buka czy graba, piorun wywołuje „iskrę zewnętrzną”, ześlizgującą się po mokrej powierzchni kory, co znacznie mniej zagraża drzewom (Myczkowski i in. 1971).

Pomimo częstych uderzeń piorunów w to samo drzewo „piorunowe” (niekiedy z kilkoma nawrotami), limby tatrzańskie trwają przez dziesiątki i setki lat

Siedliskowe typy lasu

Najodpowiedniejszymi miejscami dla limby są siedliska na występach skalnych i wyniosłościach stoków i grzbietów, z których stale zwiewany śnieg szybciej topnieje, a także miejsca przez samą orografię bronione skutecznie przed siłą niszczącą lawin śnieżnych i kamiennych (Myczkowski i in. 1971).

W Alpach limba występuje w zbiorowisku boru limbowego Larici-Cembre-tum, którego synonimem jest nazwa Rhododendro-Yaccinietum cembretosum.

W Tatrach (np. Tatry Wysokie 1450-1700 m npm i Tatry Bielskie 1100-1600 m npm) omawiany gatunek rośnie w reliktowym borze Cembro-Piceetum, nawiązującym do alpejskiego Larici-Cembretum. Komponentami boru limbowego z świerkiem był pierwotnie, częściej niż obecnie, modrzew europejski. Współ-komponentami naturalnych tatrzańskich siedlisk limby są sporadycznie osika i brzoza karpacka, z reguły zaś jarząb. Pojedynczo limba występuje w wysokogórskim borze świerkowym Piceetum tatricum (Myczkowski i in. 1971).

Z cytowanych już wyżej badań Bednarza (1976) wynika fakt niekorzystnego oddziaływania wysokich opadów letnich i niskich temperatur tego okresu na przyrost limby w górnej granicy jej zasięgu w Tatrach. Można przypuszczać, że w niższych położeniach przy zwiększonej ciepłocie powietrza i niższych opadach znalazłaby ona korzystniejsze warunki wzrostu i rozwoju. Przypuszcza się, że główną przeszkodą utrudniającą limbie zejście w niżej położone partie gór jest ‘ konkurencja świerka i innych gatunków drzew powodujących szkodliwe dla niej ocienienie. Przemawia za tym bardzo dobry rozwój limb w reglu górnym Tatr w miejscach, gdzie podane wyżej zagrożenie nie występuje. Są to np. śródleśne torfy i głazowiska.

Do podobnych poglądów skłaniają się też leśnicy alpejscy, według których limba znajduje się obecnie w Alpach znacznie powyżej swego optimum ekologicznego, zepchnięta na mniej odpowiednie dla siebie siedliska przez świerk (Bednarz 1976).

3. Wzrost

Limba wzrasta bardzo powoli, tak na wysokość, jak i na grubość (tab. 11). W wieku 30 lat dorasta do 1,5 m, zaś w wieku 50 lat osiąga przeciętnie od 2 do 4 m wysokości. Stuletnia limba przekracza na ogół 10 m. Ten powolny wzrost jest jednak niezwykle cenny dla zabudowy przeciwlawinowej w warunkach sub-alpejskich. Limba osiąga wiek 1000, a nawet 1500 lat, natomiast towarzyszący jej modrzew 700 lat (Myczkowski i in. 1971).