P1021088 (2)

28 /. Objawienie: Biblia

słowa Bożego; sporządzono też wykaz świętych ksiąg. W stuleciach VI-XI11 stwierdzano wielokrotnie, że księgi te są święte, ponieważ Bóg jest ich autorem, a nadto - z uwagi na pewne herezje, które pomniejszały bądź odrzucały Stary Testament - że Bóg jest jednym i tym samym autorem Starego i Nowego Testamentu. Na soborze we Florencji (1441) wyłożono przesłanki (znajdowane już u Ojców) tego ostatniego stwierdzenia: Bóg jest autorem obu Testamentów, gdyż hagiografowie obu Testamentów mówili pod natchnieniem tego samego Ducha Świętego. Powtórzył do sobór trydencki oraz watykański I; ten ostatni wyjaśnił także, czym nie jest natchnienie. Encyklika Providentissimus Deus daje pozytywną definicję natchnienia, a pewne jej aspekty znajdują dalsze rozwinięcie w Spiritus Paraclitus oraz Dmno afflante Spiritu. Wreszcie zaś rozdział III Konstytucji De dmna revelatione (O objawieniu Bożym) Waticanum II zwraca uwagę na natchnienie Ducha Świętego i konsekwentnie Boskie autorstwo Pisma Świętego, jak również na „natchnione od Boga rzeczywistości”, które ono zawiera. Podkreśla też wolność, z jakiej korzystali ludzie wybrani przez Boga jako Jego narzędzia, pisząc te księgi.

Natchnienie w Biblii¹

Poza wyrażeniem theopneustos (2 Tm 3,16) termin „natchnienie” nie występuje w Biblii. Ale - co o wiele ważniejsze niż występowanie czy niewystępowanie specyficznego terminu - rzeczywistość „owładnięcia przez Ducha” napotyka się nader często. Równocześnie zaś sposób, w jaki się to przedstawia, jest niezwykle różnorodny. Warto pokrótce zbadać ogólny wzór sposobu poruszania woli ludzkiej przez Boga w kontekście Jego zbawczego planu dotyczącego ludzkości. Zobaczymy bez trudu, że „natchnienie” jest pojęciem dużo szerszym niż szczególny charyzmat posiadany przez pisarzy biblijnych.

W Starym Testamencie „Duch Jahwe” jest tajemniczą siłą, która wkracza potężnie w dzieje Ludu Wybranego i pełni dzieła Jahwe, Zbawcy i Sędziego. Porywa ona i przekształca ludzi, umożliwia im odgrywanie wyjątkowych ról i za ich pośrednictwem kieruje przeznaczeniem Izraela oraz etapami historii zbawienia. W tekstach wcześniejszych działanie Ducha jest surowe i krótkotrwałe: Duch Jahwe „oddziałuje” (Sdz 13,25), „owłada”(Ez 11,5), „unosi” (1 Kri 18,12; 2 Kri 2,16), „opanowuje” (Sdz 14,6). Może wzbudzać w tych, których porusza,

'Na temat natchnienia i objawienia w Piśmie Świętym zob. stosowne artykuły w: Słownik teologii biblijnej, red. Xavier Leon-Dufour, tłum. i oprać. ks. Kazimierz Romaniuk, Poznań - Warszawa, Pallottinum 1973; Encyclopedia of Biblical Theology, red. J. B. Bauer; t. I-III, New York, Sheed and Ward, 1970; J. L. McKenzie, Dictionary of the Bibie, Milwaukee, Bruce, 1965; zob. także P. Benoit, Aspects of Biblical Inspiration, Chicago, The Priory Press, 1965; tenże, Natchnienie i objawienie, przeł. D. Eska, „Cóncilium”, 1-10, 1965/1966, s. 687-697.

niezwykłą siłę fizyczną używaną w służbie ludu Bożego (Sdz 13,25; 14,6-19; 15,14), może pobudzać ludzi do bohaterskich czynów w bitwie (Sdz 6,34; 11,29;

1 Sm 11,6 n.). Krótko mówiąc na przykład wielu sędziów - bez przygotowania czy predyspozycji - uległo nagłej i całkowitej przemianie; stali się oni zdolni do niezwykłych aktów odwagi i mocy, otrzymując nową osobowość, która uczyniła z nich przywódców i zbawców swego ludu. Duch także wzbudzał proroczy entuzjazm i ekstazę (Lb 11,24-30; 1 Sm 10,5-13; 19,20-24), władzę czynienia cudów (1 Kri 17,14; 2 Kri 2,15; 4,1-44), dar prorokowania (Lb 24,2; 1 Km 12,19;

2 Krn 20,14; 24,20) oraz umiejętność wyjaśniania snów (Rdz 40,8; 41,16.38; Dn 4,5; 5,11; 6,4). We wszystkich tych przypadkach Duch „zstępuje” na ludzi jako najwyższy dobrowolny dar Boży.

Późniejsze teksty przedstawiają Ducha Jahwe jako spoczywającego - w sposób trwały - na przywódcach charyzmatycznych. Przychodzi on spocząć na Mojżeszu (Lb 11,17-25), na Jozuem (Lb 27,18; Pwt 34,9), na Saulu(l Sm 16,14) i na Dawidzie (1 Sm 16,13; 2 Sm 23,2). Królom, w przeciwieństwie do sędziów, powierzano stałą funkcję, a uświęcający ich obrzęd namaszczenia objawiał wpływ Ducha i przyoblekał ich w święty majestat (1 Sm 10,1; 16,13). Ale Duch spoczywał także na Eliaszu (2 Kri 2,9) oraz Elizeuszu (2,15); uprzywilejowanymi zaś nosicielami Ducha byli pororocy.

Prorocy byli świadomi, że najwyższy przymus, przezwyciężający nawet ich własne skłonności, zniewala ich do mówienie (Am 3,8; 7,14 n.; Jr 20,7-9). Mówią więc - a słowo to może ich drogo kosztować, może być na nich wymuszone - lecz wiedzą, że nie od nich ono pochodzi: jest to prawdziwe słowo Pana, który ich posyła. To bowiem poprzez Ducha Jahwe otrzymują prorocy słowo Jahwe (Iz 30,1; Za 7,2). Duch przemienia proroka w „twierdzę warowną, kolumnę ze stali”¹ (Jr 1,18; por. 1,8; 20,11) i czyni jego czoło „jak diament twardszy od krzemienia” (Ez 3,8 n.; por. Iz 6,6-9). W epoce mesjanicznej cały Izrael będzie się cieszył proroczym natchnieniem, spływającym z ogólnego wylania się Ducha (J1 3,1 n.; por. Iz 32,15; Ez 39,39).

Sięgając do Nowego Testamentu stwierdzamy, że w pismach Łukasza pojęcie Ducha jest bliskie idei Starego Testamentu. O niemal wszystkich osobach wzmiankowanych w Ewangelii św. Łukasza 1-2 mówi się, że są poruszane lub napełnione Duchem Świętym: Jan Chrzciciel w łonie swej matki (1,15-18), jego rodzice: Zachariasz (1,67 n.) i Elżbieta (1,41 n.), jak również Symeon (2,27 n.) oraz Anna (2,36). We wszystkich tych przypadkach Duch Święty jest przedstawiony jako nadprzyrodzona Boska moc (por. 1,35). Jezus jako Mesjasz jest nosicielem Ducha Świętego - jest to prawda akcentowana przez Łukasza. Po chrzcie i kuszeniu Jezus powrócił do Galilei właśnie „z mocą Ducha” zaczynając swe dzieło mesjańskie (4,14), a Jego pierwsze słowa były cytatem z Izajasza 61,1 n.: „Duch Pana spoczął na mnie; dlatego namaścił mnie, abym niósł dobrą

1

Cytaty z Pisma Świętego Starego Testamentu podajemy w przekładzie Biblii Tysiąclecia, Poznań - Warszawa, Pailottinum 1980^J, z Nowego Testamentu w przekładzie ks. Seweryna Kowalskiego, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax, 1990 ²⁵.