P1030183 (2)

musi być rozumiana, przynajmniej częściowo, w odniesieniu do konkretnego kontekstu społecznego, kulturowego i historycznego. Ma to konsekwencje dla badań, które próbują porównywać biedę w bardzo różnych społeczeństwach.

Wąska czy szeroka?

Definicje różnią się pod względem zakresu, to znaczy pod I względem tego, czy ograniczają się do materialnego rdzenia, je-j go natury, oraz tego, czy uwzględniają również czynniki relacyj- j no-symboliczne związane z biedą, wyróżnione we wstępie. Nolan 1 i Whelan należą do tych, którzy opowiadają się za definicją I umieszczoną bliżej wąskiego końca skali, argumentując, że defi-nicja zbyt szeroka grozi utratą z pola widzenia dystynktywnego 1 „rdzenia pojęcia biedy”. Za Townsendem definiują oni biedę ja-i ko niezdolność do uczestniczenia w społeczeństwie (co jest szer-1 szą definicją niż definicje bardziej „absolutne”, ograniczone do i potrzeb związanych z zapewnieniem przetrwania), ale podkreśl ślają, że wyróżnikiem biedy jest tu „niezdolność do partycypacji społecznej wynikająca z braku zasobów” (1996: 188). Takierozu-| mienie zawęża ich definicję „do tych obszarów życia, w których I konsumpcja i partycypacja są uwarunkowane przede wszystkimi przez dysponowanie zasobami finansowymi” (1996: 193; Veit-Wil-,| son, 1998, 2004).

Konsekwencją tego jest wykluczenie elementów niemate-1 rialnych, które pojawiają się w szerokich definicjach ONZ - ele- : mentów takich jak „brak udziału w podejmowaniu decyzji”, „za-* mach na ludzką godność”, „bezsilność” oraz „podatność na " przemoc” (cyt. za: Langmore, 2000: 37). W podobny sposób wykluczają oni niektóre niematerialne aspekty biedy podkreślany przez samych ludzi nią dotkniętych, takie jak brak głosu, szacunku, poczucia własnej wartości, wyizolowanie oraz upokorzenie (UKCAP, 1997; Galloway, 2002). Biorąc pod uwagę fakt, że-jak zostało dowiedzione we wstępie — funkcją definicji jest odrÓBj nienie warunków definiowanych (bieda) od innych („nie-bie-da”), sensowne wydaje się przesunięcie definicji biedy w stronę węższego końca skali. Takie kwestie jak „brak uczestnictwa^ w podejmowaniu decyzji”, „zamach na ludzką godność”, „bezsilność”, „podatność na przemoc” oraz „upokorzenie” nie dotycz^.

wyłącznie ubóstwa, lecz są także związane z innymi warunkami, na przykład byciem osobą czarnoskórą w społeczeństwie zdominowanym przez ludzi białych. Jednakże aby nie stracić z pola widzenia szerszego znaczenia tego położenia, ważne jest, aby definicje biedy nie były oderwane od szerszych konceptualizacji, które zostaną rozwinięte w następnych rozdziałach.

Dochód czy warunki życia?

Zróżnicowanie definicji biedy, które odzwierciedla literatura dotycząca pomiarów ubóstwa, zależy także od tego, czy są one zakorzenione w konceptualizacjach dotyczących zasobów materialnych danej osoby, zwłaszcza dochodów z jednej strony, a z drugiej I faktycznych rezultatów pod względem poziomu życia i podejmowanej działalności (Nolan i Whelan, 1996). Jak ujmuje to Stein Ringen, „w pierwszym przypadku bieda definiowana jest pośrednio za pomocą wyznaczników związanych ze sposobem życia, w drugim zaś i bezpośrednio za pomocą sposobu życia (1987:146). W rzeczywistości te dwa często traktowane są jako komplementarne (jak ma to miejsce w przypadku wyżej wymienionej definicji Nolana i Whelana oraz zamieszczonej poniżej definicji Townsenda). Istotnie, własna definicja Ringena nie jest wyjątkowa, jeśli chodzi o łączenie tych dwóch kwestii: „niski poziom życia, oznaczający deprywację związaną ze sposobem życia z powodu niewystarczających zasobów, które nie pozwalają na uniknięcie takiej deprywacji (1987:146). Prościej mówiąc: ktoś jest „biedny”, gdy niski jest zarówno poziom jego życia, jak i jego dochód (Gordon i in., 2000b: 91).

A.B. Atkinson dokonuje podobnego, acz bardziej podstawowego rozróżnienia pomiędzy uwzględnieniem poziomu życia a wzięciem pod uwagę prawa obywateli do minimalnego poziomu zasobów (1989:12, podkreślenie własne). Pierwsze jest bardziej powszechne w literaturze, stanowiąc zarazem podstawę badań empirycznych. O drugim natomiast można powiedzieć, że jest implicite zawarte w pomiarach ubóstwa opartych na liczeniu osób nieosiągających pewnego poziomu na skali dochodów lub poziomu dochodów wyznaczonego przez system pomocy społecznej w danym kraju (zob. roz. 2). Podczas gdy „prawo do minimalnego poziomu zasobów” nie zostało powszechnie przyjęte

27