P1070823

XXII

rego część pośledniejsza wraz z drużyną zajmowała także podgrodzie skupiające poza tym rzemieślników i inną ludność związaną z obsługą grodu.

Przyjmuje Się, że bezpośrednią przyczyną lokalizacji tak silnego umocnienia w Poznaniu i urządzenia w nim siedziby książęcej była ekspansja państwa Mieszka I w kierunku dolnej Odry i jej ujścia. Znaczne przekształcenie zespołu grodowego nastąpiło niedługo po jego budowie, w związku z przybyciem czeskiej księżniczki Dobrawy poślubionej Mieszkowi w r. 965 i z przyjęciem przezeń w r. 966 chrześcijaństwa oraz zaprowadzeniem'go w państwie. W obrębie grodu powstały wówczas monumentalne budowle kamienne: pa-latium wraz z kaplicą grodową Panny Marii (w układzie dającym się rekonstruować według znanych budowli grodowych Ostrowa Lednickiego i Giecza, gdyż w Poznaniu przeprowadzenie odpowiednich badań ograniczone jest trudnościami technicznymi związanymi z istnieniem na tym miejscu większej późnogotyckiej świątyni).

Dużą część obszaru podgrodzia na wschód od grodu zajęła katedra pierwszego biskupstwa polskiego założonego w r. 968. Wcześniej, na miejscu gdzie usytuowano jej główną nawę znajdowała się murowana sadzawka — prawdopodobnie tymczasowe baptysterium, w którym w r. 966 przyjęli chrzest podgrodzianie, ówczesna ludność Poznania. Potrzeba lokalizacji w otoczeniu katedry dworów biskupa i jego duchowieństwa oraz domów służby kościelnej w dużej mierze wyłączyła niewielkie podgrodzie z jego dotychczasowych funkcji, co spowodowało powstanie drugiego, większego podgrodzia, które przy rosnącej liczbie ludności (rzemieślniczej zwłaszcza) rozszerzyło się na południowy obszar wyspy, nazywany Zagórzem. Główna droga przekraczając wyspę od zachodu pozostawiła gród po stronie północnej, po czym być może wchodziła w obręb pierwszego podgrodzia, skręcając między pd. elewację katedry a kurde duchowieństwa, ii izmierzała do przejścia przez Cybinę. Nie jest jednak pewne, czy ten przebieg drogi nie był wtórny, związany z ekspansją kurii w kierunku południowym wobec wyludnienia podgrodzia na Zagórzu w XIII wieku, podczas gdy pierwotnie droga mogła zmierzać wzdłuż pd. wału podgrodzia do przeprawy przez Cybinę, nieco w górę rzeki (na linii późniejszej ul. Cybiń-skiej na Sródce).

Ranga grodu poznańskiego, ustalona założeniem biskupstwa, umocniona została faktem pochowania w grobowcu w katedrze zmarłego w r. 992 pierwszego chrześcijańskiego władcy, Mieszka I. Uczyniło to z katedry nekropolię dynastii

Poznań we wczesnym średniowieczu 1:40 000

na kilka pokoleń, mimo założenia w r. 1000 arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z kościołem hierarchicznie ważniejszym od poznańskiego.

Za panowania Bolesława Chrobrego i jego syna Mieszka II osadnictwo poznańskie koncentrowało się głównie na terenie Zagórza; tu skupiła się ludność rzemieślnicza obsługująca gród, drużynę zbrojną, a także katedrę i duchowieństwo (część tej „usługowej” produkcji realizowana była także w organizowanych wówczas osadach służebnych, nie wchodzących bezpośrednio w skład poznańskiego skupiska osadniczego). W obrębie większego podgrodzia, wcześnie ujętego również wałem drewniano-ziemnym, musiało się znajdować miejsce najstarszego targu, wolne od zabudowy, która składała się z niewielkich drewnianych domów (miejsce to należałoby upatrywać w pn. części omawianego obszaru, w pobliżu wału pierwszego podgrodzia i w powiązaniu z ewen-