P1120013 (2)

do zapamiętywania i odtwarzania pojęć i czynności. Zabawy dzieci ukierunkowane na manipulację przedmiotami umożliwiają powstawanie wewnętrznych reprezentacji funkcji przedmiotów. [Jankowska H. 1992]. W toku muzycznych zabaw, przedmiotami tymi winny być różnego rodzaju instrumenty Bawiąc się nimi, następnie podejmując grę na nich pod kierunkiem nauczyciela, dziecko uczy się słuchać wydawanych dźwięków, uczy się dostosowywania swojej aktywności do innych dzieci tak, aby proste wykonanie akompaniamentów' do zabaw i piosenek byio udane Jest to również moment satysfakcji z wykonanego zadania będący często równoznaczny z zadowoleniem i radością. Wprowadzanie natomiast motywów; melodii z muzyki artystycznej do odtwarzania i twórczego przetwarzania za pomocą instrumentów, zabaw ruchowych, działalności plastycznej sprawi dzieciom dużą radość, gdy zapoznamy je z oryginalnym utworem muzycznym. Jest to radość wynikająca ze stwierdzenia znajomości pewnych elementów dzieła muzycznego, a zatem utwór ten będzie postrzegany jako już zapoznany. Stąd możliwość skupienia uwagi dziecka na prezentowanej muzyce w brzmieniu oryginalnym. Opisany tu proces ma duże walory terapeutyczne jako kumulacja pozytywnych uczuć: satysfakcji, radości, często miłego zaskoczenia, poczucia, że „znam, potrafię”³

Możliwości muzyki w budowaniu nastrojów mogą być wykorzystywane również do takich działań terapeutycznych, które — w zależności od potrzeb — będą skierowane na pobudzanie lub uspokajanie dzieci. W kierowaniu procesem edukacji przedszkolne] i wczesnoszkolnej nauczyciel w każdej chwili swojej pracy z dziećmi może sięgnąć po ten środek w celu zbudowania odpowiedniego w danej chwili natężenia pobudzenia.

a, Bardzo ważnym elementem terapeutycznych działań jest związek ruchu ^muzyką „Zajęcia muzykoterapeutyczne mają cel leczniczy zmierzający do korelacji zaburzonych funkcji (...) usunięcia napięć psychofizycznych ” [Lewandowska 1996, s. 49]. Szeroki opis zadań, jakie może i spełnia ruch z muzyką (rytmiką) w terapii znajdujemy w interesującej pracy Renate Klóppel i Sabiny ^vliex [1995], Autorki wymieniają jako źródło swych założeń i działań rytmikę Emila Jagues-Daicroze’a, jako tę, która może zharmonizować procesy fizyczne i psychiczne Sięgały też do opisów pracy z dziećmi Mimi Scheiblauer (opisanymi przez Johannesa L. Neikesa). Ną\yiązują również do muzykoterapii Gertrudy Orff wywodzącej się z systemu edukacji muzycaBfCarla Orfla, dostrzegając możliwość wychodzenia poza wszelkie ograniczenia w oddziaływaniu środków muzycznych, gdyż nie posiadają one barier mowy lub barier wynikających z nawykowych zachowań. (Klóppel R, Vliex S. 1995, s. 45-46]. Wśród dzieci uczęszczających

¹ / własnych obserwacji w loku zajęć muzycznych w Szkole Podstawowej nr 15 w Siemianowicach Śląskich w klasach 1, II i HI.

do przedszkoli i szkół podstawowych obserwuje się wiele przypadków dysfunkcji fizycznych:

—    wady wzroku,

—    zaburzenia mowy (wady wymowy),

—    przewlekłe choroby układu oddechowego,

—    zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia,

—    uszkodzenie narządów ruchu, zaburzenia koordynacji mchowej,

_t — wady budowy i postawy [Seręjski J. Encyklopedia Pedagogiczna 1993]

oraz psychicznych, które mogą przejawiać się w:

—    rozwojowych zaburzeniach wyrażania się w piśmie,

—    rozwojowe zaburzenia czytania, jL'*— rozwojowe zaburzenia artykulacji,

—    rozwojowe zaburzenia ekspresji i percepcji mowy.

Ponadto obserwuje się również przejawy trudności w uspołecznianiu, przejawy różnego rodzaju stanów lękowych i nerwic.

Baczna obserwacja dzieci w przedszkolu i szkole pozwoli na wykrycie tych (i innych jeszcze, nie wymienionych) zaburzeń i wczesne podjęcie odpowiednich zabiegów. Oczywiście w wielu przypadkach zadanie nauczyciela sprowadza się właściwie do tego spostrzeżenia i do skierowania dziecka do specjalistów. Niedocenia się jednak roli wspomagających, terapeutycznych działań edukacyjnych w usuwaniu deficytów i zaburzeń, czy ich decydującego znaczenia, jeśli są one niewielkie i wcześnie rozpoznane.

m toku zajęć muzycznych dzieci poznają muzykę poprzez kilka form aktywności własnej. Prowadząc je tym sposobem przez jej postawy i tajniki, kierując tę aktywność w stronę muzyki artystycznej kształcimy wiele dyspozycji umysłowych i fizycznych zachowując naturalny związek pomiędzy człowiekiem i muzyką [Mąstnak W. 1991, s. 18]. Jeśli istnieje możliwość prowadzenia zajęć korekcyjno--wyrównawczych, to zajęcia muzyczne będą szczególnie cenne, gdyż:

—    w innej formie niż na zwykłych zajęciach np. językowych dziecko będzie ćwiczyć pewne dyspozycje i umiejętności,

—    istnieje możliwość wykorzystywania muzycznego (pozawerbalnego) docierania do zablokowanych możliwości umysłowych i fizycznych,

—    ćwiczenie umiejętności — zwykle żmudne i nudne może stać się atrakcyjną formą spędzania czasu dla dziecka.

Istotnym czynnikiem w terapii różnego rodzaju zaburzeń fizycznych jest ruch. Rytmiczność i metrycznośc muzyki czyni zeń źródło radości nawet wtedy, gdy ćwiczenia fizyczne wymagają wielokrotnych powtórzeń.³

¹ Szeroko przedstawiają te kwestie prace Lebeckiej-Skowrońskiej, Ławrowskiej R. i Brzo-ZOWakiej-Kuczkiewicz M.