P1140711

przemiany Środowiska oeoorakk'zneoo 345

przemiany Środowiska oeoorakk'zneoo 345

344

KRZYSZTOI¹ SZAMAŁEK

s 30-31, 79-85). Tworzenie się poziomu B jest charakterystyczne dla &)>

brunatnych, powstających pod wpływem drzewostanów liściastych. Gl^l__

brunatna leśna pod wpływem roślinności łąkowej i związanego z tym wzrostu ' procesu darniowego ulega przekształceniu najpierw w gleby szarobrunatne, ! f później w czarne ziemie (W. Cieśla 1961. s. 80).

Występowanie wyługowanej strefy czarnych ziem łączy się z uksztalUwj. nicm terenu i jest widoczne na płaszczyznach i pagórkach morenowych zazwyczaj w położeniach nieco wyższych niż czarne ziemie właściwe (W. Cieśla 1961. s. 27; H. Uggla 1979 s. 502). W badanym mikroregionie podlypea dominującym są czarne ziemie właściwe. Zajmują one rozległy pas rozciągający się z zachodu na wschód, ograniczony od północy doliną Bachorzy, od południa zaś doliną Śmierni w jej górnym biegu oraz granicą obniżenia w rejonie Racic i Gocanowa, gdzie występują one mniejszymi płatami. Strefa czarnych ziem wyługowanych znajduje się na południe od górnego ber. Śmierni. zajmując wyższe partie moreny. Niewielkimi płatami występują on; również w obrębie czarnych ziem właściwych (ryc. 3).

Gleby brunatne, należące do klasy gleb brunatnoziemnych, w badanym mikroregionie obejmują znikomy teren (ryc. 3). Występują wyspowo niewód-kimi płatami w pobliżu centralnej partii terasy górnej (powyżej 90 m npmt między Polanowicami a Giżcwem. Powstały one w wyniku procesu brunatnie-ma z piasków gliniastych i glin lekkich, przy udziale roślinności leśną lasów liściastych lub mieszanych, w strefie mniej lub więcej wilgotnego klimat umiarkowanego. Charakteryzują się w całym profilu o budowie A-|BK różnym stopniem zabarwienia brunatnego. Ze względu na ożywioną działalno): organizmów glebowych, powodujących silną homogenizację gleby, granit między poszczególnymi poziomami genetycznymi są zatarte (F. KuźnicU S. Białousz. P. Skłodowski 1970, s. 119-120; H. Uggla 1979, s. 404-406)

W kruszwickim mikroregionie występują dwa podtypy gleb brunalnjd gleby brunatne właściwe oraz gleby kwaśne i wyługowane. Gleby te różna się między sobą odczynem, który w glebach brunatnych właściwych jat zbliżony do obojętnego, podczas gdy w glebach wyługowanych i kwaśmd jest mniej lub bardziej kwaśny. Gleby wyługowane i kwaśne charaktery^ się również słabiej rozwiniętym poziomem akumulacyjnym i mniejszą zawatfr ścią próchnicy (do 2%), podczas gdy u gleb brunatnych właściwych zawarł# próchnicy jest na ogół nieco wyższa. Proces ługowania w glebach brunatni miał podobny charakter, jak w czarnych ziemiach. Przyjmuje się, że pro* ten łączący się ze zmianą klimatu przebiegał w okresie subatlantyd®

(H. Uggla 1979, s. 406-415).

Gleby mulowo-torfowe występują po obu stronach jeziora w obął* terasy zalewowej (poniżej 80 m npm.), zajmując w okolicy Racic i Gocu**' dość duży teren. Wyspowo niewielkimi płatami spotykane są w dolinie $t#*^ oraz w obniżeniu ciągnącym się od jeziora Tryszczyn do Gocanowa.^r w dawnej odnodze Gopła (ryc. 3). Należą one do klasy gleb bagienni tworzących się w obniżeniach terenowych, trwale lub okresowo zalewać

_z wody w pewnym stopniu natlenione, a także w płytkich zbiornikach f¹ j„jch pod zbiorowiskami roślinnymi szuwarowymi, bądź też są glebami

Lnu. Powstają one w wyniku procesów torfotwórczych przy współudziale Lgów aluwialnych lub mulotwórczych. Charakteryzują się profilem warowanym, w którym na przemian mogą występować warstwy torfu różnego godzenia mułów i namutów. Tworzące te gleby muły to utwory organiczne ^•stalc w procesie daleko posuniętej humifikacji masy roślinnej, niekiedy jjak buduje je substancja nieorganiczna lub organiczno-mineralna. Namuły dladają się zwykle z utworów piaskowych, warstwowanych, zawierających 0Stewki organiczne (H. Uggla 1979, s. 464, 467-468).

Ostatnim typem gleb występujących w obrębie badanego mikroregionu są £bv murszowo-mineralne i murszowate. Występują one przede wszystkim U dolinie Bachorzy oraz niewielkim piatem w rejonie Giżewa (ryc. 3). grfty tego typu należą do klasy gleb pobagiennych. w których proces Ihigienny" został przerwany wskutek naturalnego bądź sztucznego obniżenia Loomu wody gruntowej. Zmiana warunków ekologicznych spowodowała jrozwój procesów humifikacji i murszenia. w wyniku czego nastąpiła silna ■incralizacja substancji organicznej. Gleby murszowo-mineralne i murszowate powstają z utworów torfiastych lub płytkich warstw torfowych, zalegających jntwżnie na płytkich piaskach. W wyniku obniżenia się wody gruntowej isMt jej wahań warstwy organiczne szybko ulegają zmurszeniu, szczególnie ■obec rozdrabniającej działalności mezofauny glebowej, która ponadto przyćmią się do wymieszania części organicznych z masą mineralną, przyśpie-aającprocesy murszenia. W tych warunkach przebiegają one bardzo intensyw-ń,obejmując całą warstwę organiczną aż do podłoża mineralnego (H. Uggla I 1979, s. 484. 495-498).

I Podsumowując, należy podkreślić, że stosunki glebowe w badanym mikrofonie dzięki szczegółowym badaniom gleboznawczym rysują się dość wyraż-

*    Mając na uwadze pochodzenie poszczególnych typów i podtypów gleb

*    nim występujących, możemy wyróżnić trzy zasadnicze grupy gleb.

Do grupy pierwszej zaliczymy najmłodsze gleby pochodzenitt bagiennego |Sprezentowane tu przez gleby murszowo-mineralne i murszowate oraz gleby ®dowo-torfowe. Wiążą się one z obecnością w przeszłości bagien, a dzielące Próżnice wynikają przede wszystkim ze zróżnicowanego składu materiału lewego oraz procesów związanych z wahaniami poziomu wody w danym Iróorze. Znajomość poziomu wody w Gople i jego wahań w okresie trwania °*4dnictwa związanego z kulturą łużycką utwierdza w przekonaniu, że obszar Ustępowania obu typów gleb znajdował się w tym czasie pod wodą.

Podstawie oceny hipsometrycznej można przypuszczać, że był to zalew ***)’ Płytki- pogłębiający się wraz z podnoszeniem się poziomu wody , Riorze. Łączące się z nim trudne do przejścia bagna musiały stanowić i JW okresie istotną barierę odgraniczającą kruszwicki mikroregion od '"kój. wschodu i częściowo od południa (ryc. I i 3).

drugiej grupy zaliczymy gleby posiadające w profilu poziom gene-