P4210017

Rozdział 1

KSZTAŁTOWANIE SIĘ LITURGII CHRZEŚCIJAŃSKIEJ. RYS HISTORYCZNY

Rozpowszechnianie się chrześcijańskiego kultu

Pierwsi chrześcijanie byli Żydami i wyznawcami religii mojżeszowęj Sprawowali swój kult w żydowskich domach, synagodze i świątyni. Znali teksty Starego Testamentu, jak i żydowskie obrzędy, ceremonie i muzykę. Jednakże relage zawarte w Dziejach Apostolskich i Listach Nowego Testamentu podkreślają rozprzestrzenianie sit chrześcijaństwa w ośrodkach leżących poza Palestyną, w społecznościach z własnym tłem kultu-rowym i religijnym. Jerozolima pozostała wpływowym centrum aż do VII Wieku. Nastąpiła jednak szybka ekspansja, obejmująca swym zasięgiem głównie obszar Cesarstwa Rzymskiego, na północ i południe wokół Morza Śrtdapanego, a także na wschód w kierunku Persji. Cesarstwo wyko-!?ijatywało gwe wpływy, czego najważniejszym przejawem było rozsze jfógjjjję fttpgiij łtjigii dzKf^cijańgJtiej przez Edykt Mediolański z 313 yfoku. jiTtoeki^nstwO-Przestało być słabą, przeładowaną religią misyjną ,J^ckjbykL tojer^jg, a następnie p^tąnoyyiło szeroko rozpcywązęchnpą której zasadą był porządek i kodyfikacja.

JSutoria łuBta&wania się liturgii chrześcijańskich w tych wczesnych wiekach jest złożona, trudna i dyskusyjna. Nie jest możliwe dostrzeżenie relacji między wczesnymi wzorami modlitwy chrześcijańskiej a kultem żydowskim, ponieważ nie zachował się żaden modlitewnik żydowski sprzed IX wieku. Istniejące zaś relacje na temat kultu chrześcijańskiego w pierwszych pn wiekach są rozproszone i często fragmentaryczne. Jednak    da się zaobserwować pewne wspólne tendencje:

'■fpiawnaaniti Eucharystii było oddzielone od innych oficjalnych nabo-pnMiewwrfii W innych nabożeństwach główny nacisk kładziono

KSZTAŁTOWANIE ME UTUROU CHRZEŚCIJAŃSKIEJ. RYS HISTORYCZNY

bardziej na wysławianie Boga (szczególnie w psalmach) i modlitwę, niż na czytania biblijne czy nauczanie. Cąła chrześcijańska wspólnota uczestniczyła powszechnie w codziennych modlitwach porannych i wieczornych; mnisi i kapłani natomiast kontynuowali modlitwy o innych porach dnia i nocy.

Na każdym szczeblu praktyka chrześcijańska była wystawiona na oddziaływanie mięjscowych wpływów, co spolaryzowało się w dwóch rywalizujących ośrodkach późniejszego Cesarstwa Rzymskiego -^Rzymig) r (Konstantynopola) (starożytne Bizancjum, obecnie Istambuł). Siła tych Kościołów, oparta w Rzymie na przewodnictwie papieża, a w Konstantynopolu — patriarchy, doprowadziła do rosnącej niezależności i separacji. Był to proces, który następował stopniowo począwszy od V wieku, a przed wiekienOOjjrzyczynił się do całkowitej schizmy. Kościół łaciński oddalił się zarówno od Kościoła greckiego (bizantyjskiego lub prawosławnego), jak też od Kościołów: syryjskiego, etiopskiego, egipskiego (koptyjskiego). Każdy z nich przesycony był własną tradycją i własnym stylem.

Kościół łaciński zdominował Europę północno-zachodnią, ale nawet na tym terenie rozwijały się miejscowe i regionalne ryty. Obok obrządku j rzymskiego ważne tradycje pojawiły się w pierwszym tysiącleciu w takich liturgiacKT jak: jambrozjańska (Mediolanj, (celtycka KIrlandia i północna Brytania),| gallikańska \ (Francja) i \ mozarabska i (Hiszpania). Były to oddzielne obrządki, chociaż wiązały i pokrywały się częściowo ze sobą. W odpowiednim czasie wspomniane wyżej obrządki zostały wchłonięte przez praktykę rzymską lub pozostały w użyciu jako oddzielne ryty lokalne. W Brytanii północny obrządek celtycki ustąpił miejsca obrządkowi rzymskiemu (synody w Whitby w roku 664 i w Clovesho w 747). W późnym średniowieczu nawet bardzo związane z danym miejscem zwyczaje, jak choćby wszędzie obecny zwyczaj Salisbury, zyskiwały na znaczeniu i były w stanie zdominować praktykę liturgiczna jy państwie.

W VIII i IX wieku na ziemiach Cesarstwa FrankijskiegdQ£arol Wielkp zachęcali do sprawowania liturgii rzymskiej (aczkolwiek zabarwionej osobliwym, północnoeuropejskim kolorytem). W okresie swojej największej świetności Cesarstwo Frankijskie (znane później jako Święte Cesarstwo Rzymskie i sprawowało kontrolę w większości ośrodków na terenie centralnej i północnej Europy. Obrządek rzymski rozwinął się także gdzie indziej. Za namową papiestwa w 1085 roku Hiszpania zrezygnowała z rytu mozarabskiego na rzecz rzymskiego. Ryt^ąpzarabskT) gachową! się jednak w Toledo, natomiast ryt ambrozjański sprawowany MCbkiieceaai mediolańskiej. Obrządki gallikański i celtycki w większości zaniknęły. W ten sposób obrządek rzymski, poddany refor-