P1520663

5.6. Transport tlenu i dwutlenku węgla

Głównym transporterem tlenu w organizmie jest zawarta w erytrocytach hemoglobina. Jeden gram hemoglobiny może przyłączyć 1,34 ml tlenu. Przy j zawartości 12-14 g hemoglobiny w 100 ml, jeden litr krwi zdolny jest więc | przetransportować ok. 200 ml tlenu. Wiązanie i transport tlenu przez hemo- ' globinę opisany został w rozdziale pt. „Krew”. Wpływ na powstawanie oksy-hemoglobiny ma temperatura - wyższa ułatwia dysocjację, niższa - wiąza- I nie tlenu. Z reguły do płuc trafia powietrze o temperaturze niższej od ' ciepłoty ciała, co ułatwia wiązanie tlenu, natomiast w tkankach i narządach \ organizmu o podniesionej ciepłocie, np. pracujących intensywnie mięśniach, i następuje ułatwiona dysocjacja oksyhemoglobiny, a tym samym zwiększona j zostaje ilość dostępnego tlenu.

Poza hemoglobiną we krwi i w mięśniach znajduje się białko o nazwie f mioglobina, będące swoistym magazynem tlenu. Szczególnie dużą zawarto- J ścią charakteryzują się mięśnie wykonujące długą, aczkolwiek wolną pracę. 1 Powinowactwo mioglobiny do tlenu jest większe niż hemoglobiny, dzięki cze- I mu w mięśniach stanowi ona dodatkowe źródło tlenu.

Dwutlenek węgla przenoszony jest przez krew z tkanek do płuc i następ- i nie, w czasie wydechu, wydalany do powietrza atmosferycznego. W większo- 1 ści, bo w 70%, jest transportowany przez osocze, a w 30% przez krwinki i czerwone. Niewielka jego część tworzy w osoczu połączenia karbaminowe * z białkami, nieznaczna ilość rozpuszcza się w wodzie, natomiast w przeważa- j jącej ilości jest on transportowany w postaci wodorowęglanów sodu, które 1 powstają zgodnie z poniżej podanymi reakcjami:

Na₂C0₃ + H₂C0₃ = 2NaHC0₃

|    Na₂HP0₄ + H₂C0₃ = NaH₂P0₄ + NaHC0₃

l    Erytrocyty, chociaż transportują tylko 30% dwutlenku węgla z tkanek do J

w płuc, odgrywają dużą rolę w przekazywaniu go z krwi do powietrza pęcherzy- m kowego. Powstająca w krwinkach oksyhemoglobina przyłącza w szybkim || tempie jony potasu powstałe z dysocjacji KC1. Powoduje to nagromadzenie^ w krwince nadmiaru jonów chlorkowych i ich natychmiastowe przemieszczę-1| nie do osocza. W celu zrównoważenia potencjału elektrycznego krwinki, wni-J| I kają do niej z osocza zdysocjowane jony HC0₃”. Jony wodorowęglanowe, w -M ' obecności jonów wodoru wcześniej odszczepionego z hemoglobiny w czasie jej M utlenowania, tworzą kwas węglowy (H₂C0₃), który pod wpływem anhydrazy m węglanowej rozpada się na wodę i dwutlenek węgla. Następnie CQ₂ przenika w do osocza, a stamtąd do pęcherzyków płucnych i zostaje wydalony na ze- m wnątrz. Przebieg tego procesu ilustruje rysunek 5.5.

132