P1520716

—    dwa gruczoły pęcherzykowe uchodzące do końcowego odcinka nasienie* wodu (zwierzęta mięsożerne nie mąją tych gruczołów),

—    gruczoł krokowy (bardzo dobrze rozwinięty u mięsożernych),

—    dwa gruczoły opuszkowo-cewkowe (brak ich u mięsożernych).

Gruczoł krokowy i gruczoły opuszkowo-cewkowe uchodzą do cewki moczowej,

Narząd kopulacyjny u zwierząt gospodarskich (prącie) umiejscowiony jest przed moszną, w pokładzie tkanki łącznej, w szparze międzyudowej. W prąciu wyróżniamy część początkową - korzeń, część główną - trzon oraz część wierzchołkową - żołądź. Zrąb trzonu stanowią dwa ciała jamiste, budową przypominające gąbkę. Również żołądź prącia ma własne ciało jamiste. Kształt i długość prącia są różne w zależności od gatunku zwierzęcia, np. u knura i buhaja występie zagięcie esowate, a wierzchołek prącia knura jest skręcony świderkowato (rys. 7.2).

7.3.2. Wytwarzanie plemników

7.3.2.1. Budowa kanalików nasiennych

Miejscem wytwarzania plemników są kanaliki nasienne, których łączna długość u dużego ssaka wynosi kilka kilometrów. Kanaliki nasienne u dojrzałego płciowo samca stanowią ok. 90% masy jądra. Budowę mikroskopową kanalika nasiennego przedstawia rysunek 7.3. Ścianki kanalików są zbudowane z dwu błon: granicznej i podstawnej. Błona graniczna jest zbudowana z koncentrycznie ułożonych komórek mioidalnych (podobnych do miocytów gładkich) oraz tkanki łącznej luźnej zawierającej fibroblasty. Na błonie podstawnej są ułożone duże, stożkowate, z licznymi wypustkami, komórki podporowe oraz komórki rozrodcze męskie w różnym stadium rozwoju. Najbliżej błony podstawnej ułożone są spermatogonie, część z nich stanowi pulę rezerwową (komórki, których nigdy nie może w jądrze zabraknąć). Nad nimi leżą spermatocyty, a blisko światła kanalika - spermaty-dy. Przestrzeń pomiędzy poszczególnymi kanalikami nasiennymi wypełniają komórki śródmiąższowe, liczne naczynia krwionośne i chłonne, komórki; nabłonkowe, fibroblasty, makrofagi i limfocyty.

Szczególną rolę w procesie spermatogenezy odgrywają komórki podporowe, gdyż stwarzają one odpowiednie środowisko do rozwoju komórek roz-" rodczych. Komórki podporowe wykazują dużą odporność na promieniowanie;; jonizujące i inne szkodliwe czynniki. Składniki budulcowe i odżywcze, potrzebne do wykształcenia się ogromnej masy plemników, pochodzą z krwi. Pomiędzy kanalikami a naczyniami krwionośnymi istnieje jednak bariera nazwana barierą krew - jądro. Bariera ta przepuszcza wybiórczo substanc; zawarte we krwi, zatrzymując niektóre z nich, np. antygeny i przeciwciał Komórki podporowe wytwarzają również hormony i substancje czynne rei lujące procesy rozrodu u samców, co zostanie opisane na str. 192.