PwTiR174

346 Rozdział 10

ści kontraktowej ustalone w kodeksie cywilnym. Stwarza to możliwość umownego wyłączenia tej odpowiedzialności przez zamieszczenie odpowiedniej klauzuli na bilecie lub w ogólnych warunkach przewozu ustalonych przez danego przewoźnika morskiego. Nie dotyczy to winy umyślnej przewoźnika morskiego. Z omawianym zagadnieniem wiążą się ustalenia k.m., umożliwiające pasażerowi odstąpienie od umowy przewozu morzem w sytuacji, gdy statek pasażerski nie wyruszył w^r drogę najpóźniej w ciągu 3 dni, a inny statek w ciągu 7 dni od zapowiedzianego terminu rozpoczęcia podróży. Ze specyficznych cech żeglugi morskiej wynika też regulacja zobowiązująca w razie niemożności kontynuowania rejsu lub osiągnięcia miejsca przeznaczenia z powodu przeszkód lokalnych, aby przewoźnik morski na żądanie pasażera zwrócił odpowiednią część opłaty za przewóz albo na swój koszt przewiózł pasażera do portu przeznaczenia pierwszym stosownym statkiem lub innym środkiem transportu.

Natomiast w przewozach lotniczych kwestii opóźnienia w przewozie pasażerów dotyczą przepisy Konwencji Warszawskiej, ustalające zasadę domniemania winy w zakresie odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkodę wynikłą z opóźnienia w przewozie powietrznym. Przepisy te były różnie interpretowane, ale zawsze to na poszkodowanym pasażerze ciąży udowodnienie, że określone opóźnienie doprowadziło do szkody i było bezpośrednim jej powodem. W praktyce zdarzają się roszczenia z tego tytułu nie tylko o zwrot rzeczywistych wydatków, ale wyjątkowo również o wyrównanie utraconych korzyści, gdy np. opóźnienie samolotu jest powodem niezdążenia artysty na koncert i w konsekwencji prowadzi do utraty umówionej gaży za występ. Przewoźnik lotniczy może zwolnić się od tej odpowiedzialności, jeśli wykaże podjęcie wszelkich niezbędnych środków dla uniknięcia szkody.

W znacznym stopniu inaczej zagadnienia te są unormowane w Konwencji Montrealskiej, która umożliwia przewoźnikowi lotniczemu uniknięcie omawianej odpowiedzialności, jeżeli udowodni, że w celu uniknięcia szkody podjął wszelkie środki, jakich można było rozsądnie oczekiwać. To bardziej elastyczne i realistyczne ustalenie niż w Konwencji Warszawskiej jest zdecydowanie korzystniejsze dla przewoźników lotniczych. W ich też interesie leży przewidziane w Konwencji Montrealskiej ograniczenie odpowiedzialności za szkody spowodowane wskutek opóźnienia w przewozie pasażerów do kwoty 4150 SDK w stosunku do każdego pasażera, czyli ok. 6225 USD.

Omawiana konwencja nie reguluje sytuacji, w której pasażer z potwierdzoną rezerwacją stawiający się na czas do odprawy nie zostaje zabrany na pokład samolotu z powodu braku miejsc w wyniku tzw. overbookingu. Można to traktować jako szczególny rodzaj opóźnienia w przewozie pasażerów lub jako niewywiązanie się przewoźnika z umowy i w konsekwencji występuje wtedy zbieg norm, umożliwiający pasażerowi domaganie się odszkodowania z dwóch

różnych tytułów. Problematyka ta jest objęta rozporządzeniem nr 261/2004/WE ustanawiającym wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, omówionym już częściowo w punkcie 4 rozdziału 9 podręcznika.

Powołane rozporządzenie zobowiązuje przewoźników lotniczych w przypadku odmowy przyjęcia pasażerów na pokład wbrew ich woli do niezwłocznego wypłacenia im odszkodowania oraz udzielenia odpowiedniej pomocy. Pomoc ta obejmuje bezpłatne posiłki i napoje, zakwaterowanie w hotelu i transport między lotniskiem a hotelem lub innym miejscem zakwaterowania oraz dwie rozmowy telefoniczne, dwa dalekopisy, dwa faksy lub e-maiłe. W ramach tej pomocy mieści się też przyznane pasażerowi prawo wyboru między zwrotem pełnego kosztu biletu, lotem powrotnym do pierwszego miejsca odlotu albo zmianą planu podróży do miejsca docelowego. Natomiast prawo do odszkodowania zależy w omawianej sytuacji od długości lotu i obejmuje odszkodowanie w wysokości:

•    250 euro dla wszystkich lotów o długości do 1500 km;

•    400 euro dla wszystkich lotów wewnątrzwspólnotowych dłuższych niż 1500 km oraz wszystkich innych lotów o długości od 1500 km do 3500 km;

•    600 euro dla wszystkich lotów na trasach powyżej 3500 km poza UE. Odszkodowania te mogą być zmniejszone o 50% w razie zaoferowania

przez przewoźnika lotniczego pasażerom zmiany planu podróży do miejsca docelowego na alternatywny lot. Pasażerom przysługują też odpowiednie formy pomocy w razie znacznego opóźnienia lotu w stosunku do planowanego startu.

Dalsze roszczenia odszkodowawcze z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu osób mogą wiązać się z rzeczami zabieranymi ze sobą przez podróżnych do środków transportowych. Generalnie rzeczy te dzielą się na bagaż podręczny, zwany też bagażem ręcznym, oraz przesyłki bagażowe, czyli rzeczy powierzane przewoźnikowi do przewozu w związku z przewozem pasażerskim na podstawie odrębnej umowy przewozu. Bagaż podręczny powinien być w istocie rozumiany szeroko, obejmując:

•    walizki, torby, plecaki itp. opakowania rzeczy zabieranych ze sobą w podróż;

•    rzeczy przewożone przez podróżnego na sobie (zwłaszcza ubranie, rzeczy osobiste, okulary, aparat słuchowy, peruka, proteza);

•    rzeczy przewożone przez podróżnego ze sobą (jak parasol, laska, kule do chodzenia, kijki narciarskie, czy turystyczne), o ile dana kategoria przedmiotów jest dopuszczona do określonego rodzaju przewozu;

•    małe zwierzęta domowe zabrane przez podróżnego, jeśli ich przewóz nie jest zakazany.

W sprawach przewozu bagażu k.c. odróżnia bagaż przewożony przez podróżnego ze sobą od bagażu powierzonego przewoźnikowi. Zasadą jest przy