SAM86 resized

krotni* o propozycjach Ericha Fromma: „Realizm 1 utopia*', „Kultura 1 społeczeństwo" 1067, nr 1, s. 352-102; „Modele humanizmu", „Kultura 1 społeczeństwo", 1007, nr 4, s. 215-220.

»» W filmach lngmara Bergmana jest to zazwyczaj diagnoza, wyrażona poprzez paraboliczną przypowieść, zwłaszcza „Siódma pieczęć" (1857), ale także i „Wieczór kuglarzy" (1055), „Tam gdzie rosną poziomki” (1958) 1 inne. Apcyeum pesymizmu osiąga jedno i ostatnich dzieł wielkiego Szweda „Milczenie" (1904).

U Federico Felliniego najpełniej odzwierciedla tę problematykę „Słodkie życie" (1962), z Innej nieco perspektywy jego największe dzieło — „8$ " (1963).

Natomiast cała niemal twórczość Michelangelo Antocnioniego stanowi ciągle ponawiane wariacje na ów temat: od „Krzyku" (1958), poprzez „Przygodę” (1960), „Noc" (1962), „Zaćmienie" (1963), „Czerwoną pustynię" (1965) aż do ostatniego filmu, którym jest „Powiększenie” (1967).

W wypadku Jean-Luc Godarda istnieje ciekawe przejście od charakterystyki uprzedmiotowionych stosunków międzyludzkich w najbardziej intymnych sferach życia (zwłaszcza „Vivre sa wie”, oraz „l/ne Jemme mariśe” (1962; 1964) do parabolicznej wizji i skrajnego terroru jako wyniku tych samych i wielostronnie działających mechanizmów („Les carabiniers”, 1963).

Rozdział VI

PROBLEM WYBORU FORMY

Wydaje się, że w tym właśnie miejscu można już postawić ważne, a pomijane dotychczas pytanie Konsekwentny przekład prozy artystycznej Borowskiego na język pojęciowy, swoisty dyskurs, sugerować mógłby całkowitą wymienność tych języków, a więc, w pewnym sensie, przypadkowość wyboru takiej, a nie innej formy wypowiedzi przez Borowskiego. Według naszych założeń prawomocność przekładu nie prowadzi jednak do aż tak skrajnych konsekwencji, każe tylko postawić pytanie w kategoriach przyjętego języka. A więc akt wyboru formy jest światopoglądowo znaczący i pytanie dotyczy tak właśnie rozumianego znaczenia.

Dlaczego Borowski napisał opowiadania oświęcimskie? Ewentualna odpowiedź formułowana być może w różnych językach, np: w biograficzno-psy-chologicznym, metafizyczno-estetycznym, socjologii odbioru — potrzeby na określony typ literatury etc. Nas interesuje tylko jako uzupełnienie i uprawomocnienie dotychczasowych rozważań, to znaczy, iż należy ustalić, czy spośród rekonstruowanych i możliwych do dalszej rekonstrukcji z tekstu przesłanek światopoglądu Borowskiego istnieją takie, które determinują czy stymulują wybór określonej formy, ustalić stopień założonej między nimi koherencji. Odpowiedź może być, oczywiście, tylko częściowa i nieprecyzyjna, ponieważ

207