SCAN0677

42 Gustaw Le Bon, Psychologia tłumu

§ 1. Rasa

Rasa jest tym czynnikiem, który należy postawić na pierwszym miejscu, albowiem wpływem, jaki wywiera, przewyższa ona wszystkie inne czynniki. Rasą zajęliśmy się dokładnie w innej pracy, dlatego nie będziemy tu powtarzać zawartych tam tez. Wykazaliśmy, co należy rozumieć przez rasę historyczną i w jaki sposób, po ustaleniu się jej cech, wierzenia, instytucje, sztuką, jednym słowem

—    wszystkie elementy cywilizacji, stają się zewnętrznym wyrazem jej duszy. Wykazaliśmy też, że potęga rasy jest tak wielka, iż żaden przejaw cywilizacji jednego narodu nie da się żywcem przenieść z jednego narodu do drugiego bez dokonania głębokich i zasadniczych zmian.

Środowisko, okoliczności, wydarzenia — to społeczne sugestie danego czasu. Ich znaczenie może być nieraz wielkie, ale działanie ich jest doraźne i nie potrafi wywrzeć znaczniejszego wpływu, jeżeli odważy się pójść przeciw wpływom rasy.

Do wpływu rasy powracać będziemy niejednokrotnie w niniejszej pracy. Wykażemy, że jest on tak potężny, iż potrafi usunąć na plan drugi wszystkie specyficzne cechy duszy tłumu. Rasa tłumaczy nam ową rozmaitość dążeń i sposobów postępowania różnych ludów, jak również to, że pewne okoliczności silniej oddziaływują na jeden lud, a słabiej na drugi.

§ 2. Tradycja

Przez tradycję pojmuję idee, potrzeby i uczucia przeszłości. Tradycja jest syntezą rasy i przytłacza nas swym ciężarem. Skoro pogląd ten zostanie rozpowszechniony, nauki historyczne ulegną przeobrażeniom takim jak nauki biologiczne, kiedy embriologia wykazała decydujący wpływ przeszłości na rozwój istot. Podane określenie tradycji nie ma szerszego uznania i wielu ludzi na kierowniczych stanowiskach przyjmuje pogląd naukowców zeszłego wieku, według których społeczeństwo może zerwać ze swą przeszłością i oprzeć swą przebudowę na przesłankach podyktowanych przez rozum.

Naród to synteza nie będąca tworem tylko teraźniejszości, lecz także i minionych stuleci; naród, podobnie jak i organizm, może się zmieniać jedynie przez powolne kumulowanie tego, co dziedziczne. Gwałtowny skok w rozwoju narodu może narazić na zgubę, nigdy zaś nie przyczynił się do jego dobra h

Prawdziwymi przewodnikami ludów są ich tradycje. Jak to niejednokrotnie powtarzałem, łatwo zmieniają się tylko zewnętrzne formy tradycji. Tradycja to

—    że tak powiem — dusza narodu, bez której nie jest możliwa żadna cywilizacja.

Niemal każdy czyn człowieka, będącego cząstką tłumu, zależy w pierwszym

rzędzie od tradycji, a chociaż zewnętrzny wyraz jego postępowania może ulegać

¹ Należyte oświetlenie znaczenia patologicznego przejawu życia społecznego, tj. rewolucji, znajdzie Czytelnik w pracy S. Grabskiego pt. Rewolucja, Warszawa 1921 (przyp. tłum.).