SDC11104

•    zasadą primum non nocere

•    zasadą maksymalnego poszanowania dla oryginalnej substancji I bytku i wszystkich jego wartości,

•    zasadą minimalnej niezbędnej ingerencji,

•    zasadą czytelności i odróżnienia ingerencji,

•    zasadą odwracalnośd metod i materiałów.

Celowość powyższych wyjaśnień opiera się na ufności w potraf wspólnych norm i standardów postępowania, gdyż tak, jak przedstaw tę kwestię Jan Białostocki — „stosunek do zabytków jest podstawowy elementem postawy historyka sztuki oraz bardzo istotnym symptomem zawi niczych postaw w zakresie filozofii kultury"⁴⁶. Polityka, mody i zmiany gustu nie powinny rzucać cienia na obraz ponadczasowej sztuki i zasad jej konserwacji. Jednak specyfika ludzkiego gatunku przeczy wierz* w triumfujący rozum i naiwną ufność w postęp. Tendencje postmoder-nistyczne pod koniec XX wieku ponownie wywołały skłonność do przewartościować rekonstrukcji i eklektycznych projektów w zakroił architektury, rzadziej ruchomych dzieł sztuki. W reakcji, niczym w kelt historii, powstałe wątpliwości spowodowały zogniskowanie starań fao-dowisk kulturalnych o powściągliwość działań, umiarkowanie projektów konserwatorskich i architektonicznych i ponowną rewizję zasad etycznych.

WNIOSKI

Zagadnienie „dzieło sztuki a konserwacja" obrazuje barwnie histodr ewolucji sztuki wraz z przemianami społeczno-obyczajowymi powodm jącymi rozwój konserwacji, a w rezultacie wykrystalizowanie się koncepcji „konserwacji-restauracji dzieł sztuki". W przeglądzie historycznym sztuki i form opieki nad nią, naszkicowanym na przestrzeni kilki tysięcy lat, na pierwszy plan powołano dawne i nowe związki między poruszanymi zagadnieniami, omijając z konieczności autonomie poszja gólnych nauk o sztuce. Ewolucja sztuki i jej rozległość, aż do współczesnej spuścizny sztuk wizualnych jest potwierdzeniem aktualności heglowskiego relatywizmu historycznego, postępowania konserw at orskiego w duchu poszanowania cech rzadkości i dawności oraz tendencji ostał- I nich lat — poszanowania różnorodności kulturowej.

Zarys problematyki przedstawiony był w poruszanych kolejno żagwi- I nieniach takich jak: ewolucja sztuki, wielość postaw opieki nad rlrirł—i I sztuki w ujęciu historycznym, meandry mody i błędów konserwator- 1 skich. Dawniej konserwacja najwybitniejszych kolekcji traktowana byk I

50

* Białostocki, cp. rił* s. 8.