skanowanie0010 (93)

x Wrocławia w kierunku Zagłębia Górnośląskiego — 22 V 1842 r. uruchomiono odcinek Wrocław—Oława, który Jeucze w tym samym roku przedłużono do Brzegu, w 1843 r. — do Opola, w 1849 r. —do Gliwic, a w 1846 r.—do Mysłowic. Jako drugą na Śląsku w 1843 r. oddano do użytku Unię kolejową Wrocław—Świebodzice. Trzecią była linia z Wrocławia do Legnicy, otwarta w 1844 r, przedłużona w 1845 r. do Bolesławca, a w 1846 r. przez Żary do Gubina, gdzie uzyskała połączenie z Berlinem 1 innymi częściami Prus. W ten sposób Wrocław Już w 1844 r. atak się ptarw-szym węzłem kolejowym na ziemiach polskich¹.

Drugim wielkim miastem, które otrzymało połączenie kolejowe był Szczecin — w 1843 r. doprowadzono do niego linię kolejową z Berlina. W latach 1848—1848 przedłużono ją przez Stargard Szczeciński i Krzyż do Poznania.

W Królestwie Polskim budowę pierwszego szlaku kolejowego— z Warszawy do Zagłębia Dąbrowskiego, Krakowa i granicy austriackie;—zainicjowano w 1839 r, projekt zatwierdzono w 1838 r, jego realizacja przebiegała jednak mniej sprawnie niż na obszarze zaboru pruskiego. Spółka budująca tę linię zbankrutowała w 1842 r., realizację projektu musiano więc dokończyć ze środków skarbowych. Otwarcie pierwszego odcinka — z Warszawy do Grodziska Mazowieckiego — nastąpiło 15 VI1845 r, w tym też roku linię przedłużono do Skierniewic I zbudowano odgałęzienie do Łowicza, w 1848 r. poprowadzono ją do Częstochowy, w 1847 r. — do Ząbkowic, a w 1848 r. uruchomiono lłnłą war-szawsko-wlodeńską na całej długości.

W Galicji pierwsza Unia kolejowa, otwarta w 1847 r., łączyła Kraków z Zagłębiem Górnośląskim —było to przedłużenie trasy kolejowej Wrocław Mysłowice. W roku 1848 uzyskała ona połączenie z koleją wamawsko-wisdeóską. tym aamym Uniami kolejowymi zostały połączone wszystkie trzy zabory, stacją łącznikową była Szczakowa.

Charakterystyczne, że we wszystkich zaborach pierwsza Unia kolejowa biegła w stronę zagłębia węglowego, a nie do stolicy państwa. Wskazuje to na dominację motywów gospodarczych przy planowaniu pierwszych tras kolejowych (silne zapotrzebowanie na paliwo przoz rozwijający się przemysł). Dopiero później zaborcy zaczynają budować szlaki kolejowa podporządkowane celom politycznym i strategicznym.

Lato usi— isce    W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku nadal najszybciej są

rozbudowywane Unie kolejowe na obszarze zaboru pruskiego.

■ Daty atnnta wuyitUch tell kaltkwU w Polace » podań* w ..Dokumentacji GMzraflcsaer »•». ar S om w jrmśowom Atlas!* Potoki, napa IfS.

Największą inwestycją tego okresu była „kolej wschodnia” (Ost-bahn) s Berlina do Królewca. Pierwszy jej odcinek na terenie Polaki otwarto w 1851 r. między Krzyżem i Bydgoszczą (Krzyż miał Już wówczas połączenie z Berlinem przez Szczecin). W roku 1852 przedłużono „kolej wschodnią" do GdaAska przez Tczew, a równocześnie po drugiej stronie Wisły zbudowano odcinek Malbork—Braniewo. Brakowało połączenia przez Wisłę i podmokły teren 2uław. Dopiero 5 lat później ukończono budowę potężnych mostów na Wiśle i Nogacie, należących wówczas do najdłuższych w świacie. Również w 1857 r. uruchomiono krótsze połączenie Berlina z Krzyżem przez Kostrzyn nad Odrą i Gorzów Wielkopolski.

Główne linie kolejowe Prus były zorientowane na Berlin Jako centrum układu. Ta orientacja została utrwalona przez następne inwestycje i widoczna jest do dzisiaj w układzie aieci kolejowej zachodniej Polski, chociaż kierunki ciążeń zmieniły się diametralnie. Pierwszą ważną Unię poprzeczną zbudowano w 1856 r. między Poznaniem 1 Wrocławiem. Było to zarazem połączenie Śląska z portami* w Szczecinie i Gdańsku.

Z innych inwestycji tego okresu warto wymienić pierwszą górską Unię kolejową Świebodzice—Wałbrzych (1853 r.). Unię kolejową biegnącą wzdłuż krawędzi Sudetów od Legnicy przez Jawor, Świdnicą do Ząbkowic Śląskich (1855—1858 r.), połączenie Stargardu Szczecińskiego z Koszalinem i Kołobrzegiem (1859 r.) oraz rozpoczęcie budowy pierwszej sieci kolejek wąskotorowych w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (1187 r3>

W Galicji lata pięćdziesiąte przynoszą budowę głównej linii równoleżnikowej u stóp Karpat. W latach 1888—1858 zostaje doprowadzona „kolej północna" (Nordbahn) z Wiednia przez Zebrzydowice, Dziedzice i Oświęcim do Trzebini, skąd Już Istniało połączenie z Krakowem. Od tej trasy przeprowadzono odgałęzienie do Bielska, już wówczas dużego ośrodka włókienniczego. W latach 1856—1860 powstają odcinki linii podkarpackiej z Krakowa przez Tarnów, Dębicę, Rzeszów, Jarosław do Przemyśla.

W przeciwieństwie do zaboru pruskiego i austriackiego w Królestwie Polskim panuje w tym czasie zastój w budownictwie kolejowym, mimo powodzenia kolei warszawsko-wiedeńskiej. Jeflynym szlakiem kolejowym, otwartym w 1850 r» Jest krótkie, lecz bardzo ważne odgałęzienie kolei wiedeńskiej od Ząbkowic przez Dąbrowę Górniczą, Będzin i Sosnowiec do Szopienic — pierwsze bezpośrednie połączenie Królestwa s Prusami, obsługujące zararcm większość kopalni 1 hut Zagłębia Dąbrowskiego.

Lata INI

^>w* Pod koniec lat pięćdziesiątych w Królestwie rozpoczęto budowę następnych dalekobieżnych tras kolejowych, wiążących Warszawę z sąsiednimi krajami. Jako pierwszą z nich zbudowano Unię kolejową z Łowicza przez Kutno i Włocławek do Aleksandro-

23