skanuj0001 (426)

EWELINA NURCZYNSKA

VI. RODZAJE I GATUNKI FILMOWE ipterOLOGIA.^. UWAGI OG0LNE '

Problematyka rodzajów i gatunków filmowych pozostaje w ścisły■ .związku z omawianymi w rozdziałach poprzednich zaigadnieniami. PrzckB .audiowizualny jako nowe narzędzie porozumienia w systemie komunik^B .społecznej, zmiany, jakie zaszły w obrazie kultury pod wpływem rozwal iilmu i telewizji, przemiany w sztuce i nauce i wreszcie warunku^^B -istotę sztuki filmowej problemy jej tworzywa, języka i form — to ^B gadnienia, którym towarzyszyć winna refleksja genologiczna.

id Ukształtowana na terenie nauki o literaturze genologia, akcentuJ^B ^Wa Maturalne i ścisłe związki z badaniami historycznoliterackimi, stano®

; w większości dotychczasowych rozważań filmoznawczyeh nie tylko, swa ' isty punkt odniesienia. Towarzysząca badaniom fiknoznawczym świailB pńość Jódzajowa i gatunkowa, a także stosowana aparatura pojęciowa mB |swe źródła głównie w genologii literackiej. Taka jest tradycja i wspB \ czesna praktyka wiedzy o rodzajach i gatunkach filmowych, przy wszjB

zastfżeżeńiach, eży ostrożnośeiach, podkreślających specyfikę i autoB i mię dzieła filmowego. Tradycja odnosi się już do pierwszego okrfl Ukształtowania się form sztuki filmowej, choć niewątpliwie zaciążyła® ^bardziej -.na konieczności klasyfikacji powstających utworów filmów® •aniżeli na samej potrzebie twórczej. Jednocześnie jednak w opar® o zastane doświadczenia literatury, teatru, sztuk plastycznych i sztiJ muzycznej, wykrystalizowane na ich gruncie poetyki gatunkowe sztfl filmowa przystosowała do własnych potrzeb i własnej natury tworzyB •wej. Jako przykład tylko niech posłuży film fabularny, który wyprB wy wał swą rodzajową specyfikę, wykorzystując zastane wzorce d^nB teatralnego i powieści o dramatycznej konstrukcji. Natura tworzywu® mowego i możliwości jego kształtowania pozwoliły w strukturze fabufl mego dzieła filmowego zawrzeć zarówno konstrukcję dramatyczną o I żych walorach widowiskowości, jak i z pełną swobodą posługiwać I •epickimi metodami opowiadania i opisu.

Sztuka filmowa już u początku swego rozwoju, korzystając z pewąB

podeli zastanych w NitUttt I.i^,ii|.ntlii8j (komedia, farsa), w prozie artystycznej (powieść, nowtltt) uKy publlcyityct (reportaż, kronika), niemal Jcdno-Beśnie poszukuje możliwości wyrazowej autonomii 1 tworzy nowe, sobie właściwe gatunki (film absolutny, którego 'teoria i praktyka związana Jest B hąkwiskiem radzieckiego dokumentalisty Dżigi Wiertówa, film czysty, ■ttićepcja którego zrodziła się z początkiem lat dwudziestych wśród Bancuskiej awangardy filmowej). Zjawiskiem charakterystycznym dla przedstawionej tu problematyki. pozostaje fakt, ze sztuka, filmowa ^Kftrym dalszym procesie rozwojowym nie ręzygiiuje~ź~ pewnych zapoży-fdzoń gatunkowych czy prób upodobnienia się do śzfuk inhych. I tak na ^Mrkład okres dźwiękowy w dziejach kSematógfafii 'jak gdyby z na-lUrpdnŁjipąSekwencją. kształtuje gatunki iŚMn muzycznelo, odnajdując ^Hperetce, a -potem w musicalu określone ^nwęnćje gatunkowe, które Kworach filmowych znajdą zresztą nowe, zdeterminowane tworzywem ^fcizacje. Gdy mowa o sposobach korzystania przez sztukę filmową z do-Ibbkufeztuk przez nią zastanych i podporządkowywaniu ich modeli własnym potrzebom i możliwościom, należy także choćby wzmiankować ,6w Homent, w którym opanowanie dźwięku pozwoliło na wprowadzenie w obręb tworzywa sztuki filmowej Sg- słowa. Film, sięgając do tra-■kcji dialogu literackiego i dramatyczno-teatralnegó, ukształtował swo-fcą postać fragmentarycznego, wielowątkowego, opartego o asynchro-nlzm dialogu oraz innych językowych form podawczych, takich jak npBhonolog czy komentarz.

W Tę podane przykładowe aspekty historycznego ukształtowania się m, terenie sztuki filmowej^- rncraen gatunkowych, zapożyczonych i wzorowanych na tradycjach sztuk innych, prży jednoczesnych Pubach ich *^BVyciężąnia i wykorzystywania dla własnych potrzeb i możliwości, ■wracają uwagę ną genezę omawianego tu zjawiska. ,tJ’ jego źródeł znaj-■ujc się j|akt, iż twórczość filmowa podjęła te same furfKcjs i zadania, Wtóre Kzypisujemy szM|ę literackięj^i teatralnej oraz, w szczególnych ■Hypadkach, muzyce czy plastycejFilm za pomocą sobie właściwych form Wyrazowych podejmuje podoone^żadania artystyczneT opowiada-* Hfe, opisu, iliformpwahia, wyrażania uczuć i nastrojów,^przekonywania, Bmczania i    fufrkcje póżhaWczo-

■jjltetyczne i wy chowa wczo-estetyczne, a także funkcję rozrywkowe sta-HTiię dziś W nowej sytuacjf kulturowej, pkr'eślohej śyśtemem"komuni-fcwji mpdiowizualnejp^- funkcjami kina i telewizji.j W prostej ’ kon-Ilalwencji hfifcycznej, socjologicznej, kulturowej^^rżakresie twórczości ■fcowej^ustalony został podział na następujące rodzaje podstawowe: Hjo u 1 a r ny, p©et y cki, d okum ęją,t-a4n.'.y ■ i—dy-d^a_klyc z_ny.

OiEowiada on podstawowym rodzajom literackim czy, w szerszym zna-Wljeniu — piśmienniczym: epice, dramatowi, liryce, publicystyce i lite— Wa turze dydaktycznej. Spośród Innych istniejących w teorii filmu po-Mlułów (np.: angielski podział na film of facts i film of fiction czy

■ino i telewizja

•    .    129