skanuj0004 (356)

230 Homa Hoodfar

skich, wywodzi się z niearabskich społeczeństw basenu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu (Nashat 1988, Keddie i Beck 1978). Pierwsza wzmianka na temat zasłaniania znajduje się w datowanym na XIII w. p.n.e. asyryjskim tekście prawnym, który ogranicza tę praktykę do kobiet szanowanych i zakazuje zasłaniania się prostytutkom (Keddie i Baron 1991, s. 3); Z perspektywy historycznej zasłanianie się, zwłaszcza gdy towarzyszyło mu odizolowanie, było oznaką statusu i praktykowano je wśród elit imperiów grecko-rzymskiego, irańskiego, przed ustanowieniem islamu i bizantyjskiego. Muzułmanie przejęli zwyczaj noszenia zasłony i izolacji od podbitych ludów i dziś jest to zjawisko powszechnie rozpoznawane - i przez nich, i przez osoby niebędące muzułmanami - jako islamskie, usankcjonowane przez Koran. Wbrew temu przekonaniu zasłanianie nie jest wyraźnie zalecane ani nawet omawiane w Koranie (Memissi 1991). Sednem stanowiska Koranu w kwestii zasłony jest interpretacja dwóch wersetów (24:30-32), które zalecają kobietom zakrywanie łona i ozdób. Miałoby to oznaczać, że kobiety powinny zakrywać się całe. Inny werset zaleca żonom Proroka, aby się „szczelnie zakrywały swoimi okryciami”, tak żeby były rozpoznawane i nie narażały się na publiczne nagabywanie lub molestowanie (33:59). Współcześni komentatorzy doszli do wniosku, że skoro zachowanie żon Proroka ma być naśladowane, wszystkie kobiety powinny przyjąć taką formę stroju (Bedawi b.d.). Dopiero od czasów rządów Safawidów w Iranie (1501-1722) i powstania Imperium Osmańskiego (1357-1924), które rozszerzyło się na większość terenów znanych dziś jako Bliski Wschód i Afryka Północna, zasłona stała się rozpowszechnionym symbolem statusu pośród muzułmańskiej klasy rządzącej i miejskiej elity. Znaczące jest to, że dopiero w XIX w., kiedy zasłona została rozpowszechniona przez kolonizatorów jako główny symbol muzułmańskich społeczeństw, jej noszenie zostało przez muzułmanów usankcjonowane w imię islamu, bez odnoszenia się do praktyki kulturowej¹ (Esposito 1988).

W wielu debatach, głównie w zachodnim piśmiennictwie, granice pomiędzy zasłanianiem się kobiet a ich izolacją są zacierane. Zjawiska te są jednak odrębne, a ich konsekwencje dla muzułmanek - zupełnie różne. Izolacja, czy też zjawisko znane jako purdah, zasadza się na przekonaniu, że kobiety powinny być chronione, szczególnie przed mężczyznami, którzy nie należą do ich rodziny. Często trzymane są w domu, gdzie ich kontakt ze sferą publiczną jest zminimalizowany. Izolacja może, choć nie musi, łączyć się z zasłanianiem całego ciała.

Dowodzono, że zwyczaj izolacji kobiet rozwinął się wśród społeczeństw basenu Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu ze względu na preferowanie tam małżeństw endogamicznych. W konsekwencji społeczeństwa te zmierzały do rozwoju takich instytucji, które przyznawałyby im większą kontrolę nad młodymi

1

Nie oznacza to rzecz jasna, że w historii nie było innych prób kontrolowania kobiecego stroją, jednak nie były one podejmowane w imię islamu. Polecam pracę Leili Ahmed (1992).