skanuj0012 (290)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody

102 zagrożenia, natomiast w wersji elektronicznej dostępna jest szczegółowa baza danych

0    poszczególnych gatunkach. Wersja elektroniczna listy zagrożonych gatunków, dostępna na stronie internetowej IUCN, jest aktualizowana co roku.

Polskie czerwone listy i czerwone księgi

Czerwone listy rodzimych gatunków roślin i grzybów

Pierwsza w Polsce czerwona księga roślin

Wzorując się na międzynarodowych kategoriach gatunków zagrożonych opracowano w Polsce, podobnie jak w wielu innych państwach, krajowe czerwone listy

1    czerwone księgi roślin, zwierząt i grzybów, w ostatnich latach także w wersji elektronicznej. Są to zbiorowe dzieła dziesiątków naukowców, którzy w swoich opracowaniach wykorzystują tysiące publikacji rozsianych w setkach czasopism naukowych, niepublikowane notatki florystyczne lub faunistyczne, okazy zielnikowe, zbiory muzealne, najrozmaitsze dokumenty z odległych historycznie czasów, a niekiedy nawet literaturę piękną.

Pierwszy, dalece niepełny wykaz rzadkich i zagrożonych gatunków roślin naczyniowych z naszego kraju ukazał się w 1976 roku w ramach europejskiej listy opracowanej przez IUCN i organizację Flora Europaea we wszystkich krajach Europy (Lucas i Walters 1976), natomiast pierwsza polska czerwona lista określająca zagrożenie rodzimej flory i świata grzybów zgodnie z kryteriami IUCN powstała pięć lat później dzięki zaangażowaniu botaników ze wszystkich większych ośrodków naukowych kraju (Jasiewicz 1981). Lista wymieniała 457 gatunków zakwalifikowanych do czterech kategorii zagrożeń: Ex (actinct) — wymarłych na terenie Polski (8 gatunków), V (wlnerable) — zagrożonych we florze Polski (18 gatunków), R (tarę) — rzadkich we florze Polski (412 gatunków) i RL (rare on lowlands) — częstych w górach, rzadkich na niżu naszego kraju (19 gatunków).

Znacznie lepszy stan rozpoznania rodzimej flory i grzybów (w tym porostów) oraz ich zagrożeń, możliwy dzięki badaniom florystycznym, mikologicznym i licheno-logicznym, pozwolił uwzględnić na kolejnej liście już ponad 2 tys. gatunków: 764 roślin (339 roślin naczyniowych, 254 glonów, 121 mchów i 50 wątrobowców), 800 grzybów wielkoowocnikowych i 480 porostów. Za wymarłe uznano w sumie 124 taksony (Zarzycki i Wojewoda 1986). W drugim wydaniu lista wzbogaciła się o dalszych 431 gatunków: 79 roślin naczyniowych, 2 glonów i 15 mchów oraz 213 grzybów wielkoowocnikowych i 122 porostów, a liczba gatunków wymarłych wzrosła do 228 (Zarzycki, Wojewoda i Heinrich 1992). Na początku obecnego wieku ukazała się czerwona lista rodzimych gatunków porostów, zawierająca spis 886 gatunków, w tym 141 wymarłych (Cieśliński, Czyżewska i Fabiszewski 2003) oraz czerwona lista mchów, na której znalazło się 231 gatunków, w tym 7 uznanych za wymarłe (Żarnowiec, Stebel i Ochyra 2004). Na najnowszej liście znalazło się 459 gatunków zagrożonych w różnym stopniu roślin naczyniowych, 69 gatunków wątrobowców i glewików, blisko 300 gatunków glonów oraz 639 gatunków grzybów wielkoowocnikowych i 567 gatunków porostów (Mirek i in. 2006).

W 1993 roku ukazało się pierwsze wydanie Polskiej Czerwonej Księgi Roślin, poświęconej zagrożonym gatunkom paprotników i roślin kwiatowych, będącej swoistym kompendium wiedzy o rodzimych gatunkach specjalnej troski (Zarzycki