skanuj0015 (203)

WSPÓŁCZESNA TURYSTYKA KULTUROWA 19

kulturowego i współczesnych wartości...”. Niektórzy autorzy stosują jednak zamiast zwrotu „krajobraz kulturowy” określeń „środowisko kulturowe” (Czyżewska, Kostarczyk 1989, Medowski 1989) lub „przestrzeń kulturowa” (Kołodziejski 1989).

Można przyjąć, że na obecny kształt geografii kultury - zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych oraz w krajach pozaeuropejskich - największy wpływ miały osiągnięcia tzw. szkoły Berkeley, w ramach której powstało kilka koncepcji chętnie stosowanych przez geografów zajmujących się m.in. krajobrazem kulturowym. Są to m. in.: koncepcja pierwszego efektywnego zasiedlenia (first effective settle-ment) W. Zelinsky’ego (1973), koncepcja nadrzędności tradycji (authority oftra-dition) J. C. Hudsona (1994), koncepcja przedadaptacji (preadaptation) M. Newtona (1974) czy koncepcja kulturowych predyspozycji zasiedlania (cultural-ly hahituated predisposition) J. E. Spencera i R. J. Horvatha (1963)⁴.

Jednak z czasem wśród geografów europejskich pojawiła się krytyka dorobku „szkoły Berkeley”. Jako jedni z pierwszych zaczęli ją krytykować D. Cosgro-ve i P. Jackson (1987), którzy zarzucali kolegom z „kręgu Berkeley” przede wszystkim:

•    nadmierne zajmowanie się krajobrazem wiejskim;

•    koncentrowanie uwagi na materialnych elementach kultury („... log cabi-nes, fences, and field boundańes”⁵) z pominięciem kultury niematerialnej;

•    przyjmowanie założenia, że krajobraz jest wynikiem działalności przed-industrialnych, głównie rolniczych społeczeństw, i że jest on zagrożony przez procesy modernizacyjne;

•    traktowanie kultury kształtującej krajobraz w kategoriach jednej, dominującej kultury, a nie wielości kultur mających na niego wpływ;

•    zbytnie zaufanie do terenowych metod badań.

Ostatnio do grupy badaczy krytykujących „szkołę Berkeley” dołączyli autorzy z Azji, którzy zwracają uwagę, że w badaniach C. O. Sauera i jego następców zajmowano się głównie krajobrazem rolniczym Ameryki (w tym również Ameryki Łacińskiej), praktycznie pomijając krajobraz kulturowy Azji (Kong 2005).

Na fali wspomnianej krytyki pod koniec lat 80. XX w. pojawiła się tzw. „nowa” geografia kultury, której czołowymi przedstawicielami stali się cytowani już P. Jackson i D. Cosgrove, jak również T. Barnes, J. Duncan oraz J. Burgess.

4

5

Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule W. Nortona (2003). „...domy z bali, płoty i granice pól...” (Cosgrove, Jackson 1987, 96).