skanuj0015 (295)

ności, wymioty, oczopląs oraz limfocytoza. W moczu pojawiają się duże ilości szczawianów, a skąpomocz może wystąpić już w drugiej dobie. Rozwija się charakterystyczna dla glikolu etylenowego nefropatia z wydalaniem z moczem białka, krwinek czerwonych oraz wałeczków.

Metody oceny narażenia. Metody te zostały oparte na oznaczeniu stężenia glikolu etylenowego metodą chromatografii gazowej w powietrzu w miejscu pracy. Metodę chromatografii gazowej wykorzystuje się do oznaczenia stężenia glikolu we krwi oraz w moczu. Uzupełniające są badania kliniczne i laboratoryjne, obejmujące stężenie mocznika we krwi oraz badanie moczu na wydalanie białka, elementów morfotycznych i nabłonków oraz określające wydalanie szczawianów.

Wartości biologiczne i toksyczne. NDS par glikolu etylenowego w miejscu pracy nie zostały opracowane. Dopuszczalne stężenie glikolu w powietrzu atmosferycznym dla obszarów chronionych wynosi 0,01 mg/m³, a specjalnie chronionych 0,003 mg/m³.

Dawka śmiertelna doustna dla dorosłego człowieka określana jest na ok. 100-150 cm³.    •>;

-15,2,2-

Glikol propylenowy

1,2-Propandiol, CH₃—CHOH—CIROH, temp. wrz. 188,2°C, m.cz. 76,09.

Glikol propylenowy jest bezbarwną cieczą, łatwo rozpuszcza się w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych. Ze względu na bardzo małą prężność par w temperaturze pokojowej przedstawia małe zagrożenie jako ciecz parująca. Zagrożenie wzrasta w podwyższonej temperaturze oraz przy stosowaniu glikolu propylenowego w postaci aerozolu.

Występowanie, zastosowanie, narażenie. Zastosowanie glikolu propylenowego jest dość szerokie, zwłaszcza jako rozpuszczalnika w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym oraz w przemyśle spożywczym jako plastyfikatora. Stosowany jest również jako składnik płynów nie zamarzających w chłodnicach silników spalinowych.    . .js

Losy w organizmie. Glikol propylenowy wchłania się w postaci aerozolu i par, a przede wszystkim z przewodu pokarmowego i może stanowić zagrożenie toksyczne. W organizmie człowieka i ssaków jest metabolizowany do mleczanu lub pirogronianu. Wprowadzony 2-krotnie w ciągu dnia w ilości 4 cm³/kg mc. dootrzew-nowo powodował zwiększenie metabolizmu aniliny i /;-nitroanizolu w mikrosomach wątroby, zmniejszał proces demetylacji aminofenazonu, lecz nie wpływał na stężenie cytochromu P-450.

Objawy zatrucia. Występują przeważnie po doustnym podaniu glikolu propylenowego lub częstym wchłanianiu jego aerozolu. Głównym objawem jest działanie porażające ośrodki nerwowe, które w miarę upływu czasu powoli ustępuje. Glikol propylenowy jest mało toksyczny, a doustna dawka śmiertelna (LD₅₀) wynosi dla: szczura 32 cm³/kg mc., królika 18 cm³/kg mc. i psa 9 cm³/kg mc. Dla porosłego człowieka LD₁₀₀ określana jest na ok. 20 g/kg mc.    .S

Wartości biologiczne i toksyczne. Nie zostały opracowane.

__—-15.3-

Benzen i jego homologi

---15,3.1-

Benzen

Benzen, C₆H_ft, temp. wrz. 80°C, prężność par w temp. 25°C=13,3 kPa (100 mm Hg), m.cz. 78,11.

Występowanie, zastosowanie, narażenie. Benzen jest łatwo palną cieczą o właściwościach wybuchowych. Stosowany jest w wielu przemysłach jako rozpuszczalnik lub surowiec wyjściowy do dalszej syntezy.

Benzen i jego homologi otrzymuje się przez destylację produktów suchej destylacji węgla lub ropy naftowej. W przemyśle stosuje się przeważnie benzen techniczny o temp. wrz. 80-100°C o nazwie handlowej Benzol. Zawiera on 70-80% benzenu, a pozostała część to toluen, ksylen oraz inne zanieczyszczenia. Możliwość zatruć występuje przede wszystkim w przemyśle gumowym, chemicznym, farmaceutycznym, farb i lakierów, a ostatnio w przemyśle tworzyw sztucznych.

Losy w organizmie. Benzen wchłania się głównie z dróg oddechowych, rzadko przez skórę i z przewodu pokarmowego. U łudzi wchłanianie par benzenu w płucach wynosi 62-75% przy stężeniu benzenu w powietrzu 20-200 pig/dm³. Wchłanianie ciekłego benzenu przez skórę, w przeciwieństwie do jego par, stanowi istotny problem narażenia zawodowego. Benzen ulega w organizmie przemianie do fenolu, a hydroksylacja przebiegać może 2 drogami.

Produktem przejściowym jest związek epoksydowy, który powstaje prawdopodobnie podczas utleniania enzymatycznego, a hydroksylacja zachodzi przy

udziale wolnego rodnika ‘OH. Reakcje te, być może, przebiegają równocześnie przy współudziale 2 różnych cytochromów P-450, odpowiedzialnych za hydroksyłację benzenu. Jeden z nich tworzy wolne rodniki, które hydroksylują benzen, a drugi współdziała z oksydazą NADPH, tworząc związek epoksydowy.

Powstające w reakcji fenol i wielofenole sprzęgają się do glukuronidów lub siarczanów, a następnie, głównie przez nerki, wydalają z organizmu.

U królików zidentyfikowano metabolit benzenu — kwas mukonowy (HOOCCH = CH—CH = CHCOOH). Związek ten spotykany jest jako produkt rozpadu katecholi pod wpływem dioksygenaz roślinnych. Wielu badacze sugeruje, że powstający przez otwarcie pierścienia benzenu dialdehyd mukonowy może być jednym z najbardziej toksycznych metabolitów.

577