skanuj0016 (256)

- Wiele z nich chciało zakosztować nowych idei na temat seksu, które dotąd utrzymywano w zakamarkach myśli młodych ~°.

Bogactwo życia oddawać miały nowe słowa-kłucze. Jednym z nich było słowo „nowe" [/2<?w]. Była nowa demokracja i nowy nacjonalizm, nowa wolność i nowa poezja, a nawet „New Republic , która zaczęła ukazywać się w 1914 r. Drugim takim słowem był „seks". Już samo używanie otwarcie tego słowa wywoływało dreszczyk u czytelników prasy. Margaret Sanger w 1913 r. ukuła termin „kontrola urodzeń”. Ellen Key, szwedzka feministka, dowodziła, iż małżeństwo nie powinno być sprawą przymusu czy to prawnego, czy ekonomicznego. Emma Goldman, anarchistlca, wykładała o homoseksualizmie, „tizeciej płci Floyd Dell wychwalał wolną miłość, a wielu z „młodych intelektualistów” żyło ostentacyjnie w niezalegalizowanej monogamii. Trzecie słowo-klucz to „wyzwolenie”. Wyzwolenie - ruch świadomie przyswoił sobie tę nazwę - było wiejącym z Europy wiatrem modernizmu, docierającym do amerykańskich wybrzeży. W sztuce byli to łowiści i kubiści, wystawiający głównie w Armory Show w 1913 r. W teatrze był to symbolizm, sugestia i atmosfera, akceptacja wpływów arcalizmu Maeterlincka, Dunsany’ego i Synge’a. W literaturze - Shaw, Conrad i Lawrence. Ale największy wpływ miał modernizm na „filozofię”, gdzie w zwulgaryzowanej formie rozpowszechniał się szybko irracjonalizm i witalizm - popłuczyny po Bergsonie i Freudzie.

„Ukochaną doktryną buntu”, jak pisał Henry May, było przekonanie iż tylko pełna, instynktowna autoekspresja dać może szczęście. Prostacki freudyzm głosił, że purytańskie zło w świecie bierze się z samokontroli, a droga do wolności polega na wyzwoleniu represjonowanych popędów seksualnych. Przedstawiana w poetyckiej prozie doktryna witalizmu Bergsona (w ciągu dwu lat w Stanach Zjednoczonych sprzedano więcej egzemplarzy Ewolucji twórczej mz we Francji w ciągu piętnastu) stała się podstawą koncepcji biologicznej siły życiowej - działającej celowo i ożywiającej świat. Poprzez Sorela, którego okrzyknięto uczniem Bergsona, modny wśród lewicowych intelektualistów stał się sprzęgnięty z witalizmem syndykalizm. Francis

20 V. W. Brooks, The Conficient Years: 1885-1915, New York 1952, Dullon, s. 487. Określenie „zakamarki myśli młodych” [cellars of young people’s minds\ pochodzi z powieści Ernesta Poole’a The Harbor, opisującej życic w Princeton w pierwszym dziesiątku XX w.

Grierson, autor mistycznych i aforystycznych esejów („mieszczanina Cai lyle a i Elberta Hubbarda”), uchodził w tych kręgach za proroka²¹.

„Młodzi intelektualiści’ swym atakiem na purytanizm i wyzywającym stylem życia głosili etykę hedonizmu, przyjemności i zabawy, krótko mówiąc - etykę konsumpcji. Może to ironia losu, a może normalne przeznaczenie tego rodzaju „rebelii”, ale niecałe dziesięć lat później etykę konsumpcji realizować zaczął kapitalizm, który nazywał siebie „nowym kapitalizmem”. (A może było to zamierające echo „buntu”?)

Aczkolwiek intelektualne uzasadnienie purytańizmu ulotniło się, to w małych miastach, ze względu na obawę przed zmianami, jego społeczne praktyki uległy wzmocnieniu. Zmiana oznaczała bowiem ugi untowanie się nowego, burzliwego, kosmopolitycznego, grzesznego stylu życia na wzór wielkich miast. Stawką była definicja przyzwoitości, co znalazło wyraz w koncepcji umiarkowania.

Styl życia znajduje swe uzasadnienie w zbiorze wartości regulowanych przez instytucje (kościół, szkoła, rodzina) i ucieleśnionych w strukturze osobowości, fam, gdzie styl ten uzewnętrznia się w zachowaniu homogenicznej grupy osób, istnieje - jak powiadają socjologowie upa statusowa . Styl życia symbolizowany przez ruch umiarkowania, choć ukształtował się później niż purytanizm, miał swe źródła w piotestanckich koncepcjach pomysłowości, oszczędności, dyscypliny i ti zeźwości. Jego instytucjonalnym zapleczem były kościoły fundamen-talistyczne, a głównym hasłem — powściągliwość.

Norma abstynencji stała się elementem moralności publicznej społeczeństwa amerykańskiego. Był to sposób na przystosowanie imigrantów, biedoty i dewiantów do obyczajowego statusu warstw średnich, a może nawet do ich statusu ekonomicznego. Ale pod koniec XIX w. przystosowanie to przestało mieć charakter dobrowolny. Stało się narzędziem przymusu stosowanego przez grupę, której styl życia przestał już być wzorcowy. Jeśli bowiem nowe grupy miejskie nie uznałyby umiarkowania jako właściwego stylu życia, to miał on zostać

Cinersona, dziś całkiem zapomnianego, podziwiał we Francji Mallarme; w Stanuch Zjednoczonych sławili go Floyd Dell i Francis Hackett, Edwin Bjorkman w Yoicesof Tomorrow, New York 1913, Mitchell Kennerly, rapsodycznej opowieści o nowych ideach, traktował Gnersona - obok Bergsona i Maeterlincka - jako głównego wyraziciela tendencji tego okresu. Koncepcje Griersona omawia Brooks w The Confident Years s 267-270.

98

99