skanuj0025

czej najtrafniej użyć pojęcia: panowanie (władza). Zdobywana jest instrumentalnie, głównie siłą. Wyraża się w autorytarnym rygoryzmie i centralizacji decyzji. Pozbawiona jest więzi emocjonalnych, zaufania i poczucia bliskości. Ma sens wyłącznie organizacyjny i zadaniowy. Występuje w zasadzie w dewiacyjnych grupach rówieśniczych, w bandach przestępczych, gangach.

Charakter przywództwa zależy nie tyle od cech osobowych przywódcy, ile raczej od wielkości grupy, rodzaju zadań oraz, co najważniejsze, od charakteru stosunku grupy do otoczenia. Im bardziej stosunki te są nieprzyjazne, im wyższe zagrożenie grupy przez system represji społecznych lub prawnych otoczenia, tym silniejsze są tendencje do sprawowania przywództwa autorytarnego i koncentrowania władzy.

Demokratyczne lub liberalne przywództwo dominuje w grupach, których zadania zawierają cele zabawowe, towarzyskie, bez silnego poczucia odręb ności wobec otoczenia. Dziecięce grupy rówieśnicze cechuje na ogół przy wództwo chaotyczne, z częstą zmianą liderów i bezładem decyzyjnym.

Układ szprychowy Układ bezpośredni Układ kołowy A

C

Układ łańcuchowy A

B	E
▲	▲
Y	T
C	F
▲	A
▼	Y
D	G

Układ scentralizowany

Układ decyzji jest silnie zdeterminowany przez typ przywództwa, ale nu musi całkowicie być z nim tożsamy. Natomiast układ sieci komunikacyjne! jest ogromnie ważnym komponentem mechanizmów socjalizacyjnych. Sie< komunikacyjna spełnia rolą stymulatora aktywności, określa atmosferę grupy, wzmacnia lub osłabia więzi, wyznacza lub osłabia więzi, wyznacza i«>l< < /łonkom grupy. R. Mucchielli w pracy La dynamiąue des groupes wyróżnia pięć typów układów komunikacyjnych, które dostarczają istotnych informacji n charakterze grupy⁶.

Poznać

czy

opanować

Najtrudniej określić i sklasyfikować istotę i rodzaj więzi istniejącej między i /.łonkami grupy. W zasadzie w neutralnej grupie rówieśniczej można oczekiwać pewnej równości i harmonii układów emocjonalnych. W praktyce wszelako występują znaczne zróżnicowania związków emocjonalnych i li-t zne konfiguracje tych układów. Na typ i układ więzi wewnątrz grupy oprócz wymienionych wyżej okoliczności czyli przywództwa i sieci informacyjnej oraz okoliczności zewnętrznych, czyli np. pozycji rodzinnej i szkolnej decydującą rolę odgrywają subiektywne postrzegania swojej pozycji w grupie i stosunki z innymi członkami grupy.

W strukturę więzi grupowej wprowadzają w określonym sensie tego słowa lechniki socjometryczne. Socjometria jest sposobem mierzenia nieformalnej imktury małej grupy społecznej, statusu jednostki i wzajemnych związków

•    mocjonalnych członków grupy. Dzięki różnym testom socjometrycznym irsteśmy w stanie poznać „gwiazdy socjometryczne” czyli osoby najsilniej ikceptowane i odgrywające znaczącą rolę w strukturze i zadaniach grupy, osobników odrzuconych oraz izolowanych. Możemy otrzymać obraz wzajemnych wyborów w pary, w paczki i w łańcuchy socjometryczne.

Socjometryczny obraz grupy rówieśniczej pozwala na wnioskowanie ■ • socjalizacyjnych funkcjach grupy. Nieformalna grupa rówieśnicza wyznaje określony system wartości, kreuje wzorce zachowań i egzekwuje ich prze-ii/eganie. Dostarcza motywacji do działania celowego oraz wyznacza role poleczne.

(irupa rówieśnicza zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji. Jeśli dziecko nie doznaje poczucia akceptacji i przynależności we własnej rodzinie gwałtownie szuka go na zewnątrz, płacąc za mc konformizmem i uległością. Dochodzi wówczas do szczególnie silnej identyfikacji członka z jego grupą, która stanowi bardzo doniosły układ

•    •dniesienia dla jego uczestnika, niekiedy wręcz główny i jedyny. Sytuacja łaje się groźniejsza jeśli młody człowiek trafia na grupę o nastawieniach v potocznych. Wówczas konformizm i uległość wobec niej mogą owocować .u howaniami destrukcyjnymi, aspołecznymi.

Kryzys i upadek formalnych grup rówieśniczych

Na pedagogikę i socjologię czeka poważne zadanie wyjaśnienia fenomenu '•ip.mizacji i stowarzyszeń młodzieżowych tych czasów? Jak traktować ich poleczną funkcję wobec swoich członków, a jak rolę jaką odgrywały w spoin /eńslwie? Jak wreszcie wytłumaczyć wielki krach organizacji młodzieżo-

l< Mucchielli. I u ilyiuimhiiii tl< \ •,■/«»///»»• v, Pnris l^l)7h, ss. 55-58.

IK ł