skanuj0025 (87)

52 OOÓLNOFILOZOHC/N! POI1S1AWY ETYKI

pokantowskn filozofia idealistyczna W ujęciu Hegla punktem wyjścia filozoficznego myślenia jest zasada jedności bytu i myśli, istotą zaś lej jedności jest ogólność. Podlega ona rozwojowi na zasadzie dialektycznego procesu zgodnie z rytmiczną triadą przechodzenia tezy w antytezę i syntezę Dwiema postaciami tego procesu staje się przyroda i duch, duch zaś pierwotnie subiektywny przybiera postać najpierw antytezy w postaci ducha obiektywnego. a wreszcie ich syntezy w postaci ducha absolutnego. Moralność Hegel określał jako postać ducha obiektywnego, którym jest wola Wyłaniając się jako wolność w' zewnętrznym bytowaniu stanowi prawo, a kiedy zwraca się ku sobie i ma za przedmiot dobro i zło, staje się moralnością, aby w ich syntezie jawić się jako obyczajowość.

2* kierunki materialistyczne. Należą tu:

a)    Materializm meclianistyczny. Zdaniem tego kierunku człow iek pojawił się jako produkt rozwoju materii i jest tylko mateną. Zjawiska psychiczne tłumaczyć należy jako mechaniczny ruch cząstek materii, których jedną z postaci jest moralność.

b)    Materializm dialektyczny. Pojmuje on człowieka również wyłącznic jako twór materii i byt materialny, natomiast zjaw iska duchowe, czyli św iadomość uważa za formę wysoko zorganizowanej materii, jakościowo różną od innych form materii. W tym sensie przypisuje im swoistą nicmatcnalność.

c)    Materializm biologiczny. W wersji Nietzschego opiera się na elementach rasowych; natomiast Freud uznaje libido, czyli popęd płciowy za elementarną siłę w człow ieku, determinującą całokształt jego działania.

3* Kierunki skrajnie spirytualistyczne. Reprezentują je przede wszystkim Platon i Kartezjusz Ich zdaniem stosunek duszy do ciała jest tylko zewnętrzny, gdyż są to dw ic substancje zupełne, od siebie wewnętrznie niezależne. Wskutek tego nic stwarzają one wewnętrznej jedności bytowej, choć związek ich jest bardzo silny i naw zajem są sobie konieczne. Myśl tę można by wyrazić za pomocą tezy: człowiek jest duchem bytującym w ciele, nie zaś bytem złożonym z duszy i ciała.

Z kolei po sprawozdawczym zarysowaniu głównych pozachrzcścijańskich kierunków o obszarze filozofii człow icka, w paru słowach trzeba dać wyraz krytycznemu na nic spojrzeniu w tym samym porządku, w jakim zostały przedstaw ione ich poglądy

Kierunkom idealistycznym przede wszystkim zarzucić należy, że wychodzą z apriorycznie przyjętej, a z gruntu błędnej zasady jedności myśli i bytu. W teorii Hegla implikuje to przyjęcie kategorii „nic-bytu" jako wyjściowej zasady rozwoju. Tymczasem jest to czysto werbalny sofizmat, który nic wyjaśnia niczego, podobnie jak cyfra „0" w matematycznych działaniach nie daje żadnej nowej wielkości w porównaniu z wyjściową (10 + 0- 10, 10-0 = 10). W antropologii zaś istotna dla tego systemu idea ogólności prowadzi

doi .iłkowilcgo zatarcia autonomicznej podmiotowości osoby ludzkiej i otwar*

■    i.i diogi do uznania w człowieku jedynie momentu niknącego na tle makro oiuktury totnlistycznie rozumianego „ogółu-państwa".

«klnośnic do kierunków materialistycznych poprzestać można na prostej l • i .t.itacji: są one również ofiarą filozoficznego aprioryzmu. przybierającego w tym wypadku postać tcoriopoznawczego empiryzmu. Błędna interpre-u i ludzkiego poznania prow adzi do zafałszowania kategorii pojęć powszechna h. a w konsekwencji uniemożliwia przyjęcie w człowieku istnienia du-

■    łtowego pierwiastka w tym stopniu, w jakim pojęcia te są pozbaw ionc cech > nalnycb Istnienie zaś w człowieku takiego pierwiastka oznacza przc-

•    utlenić prawdziwości wszelkich jednostronnie materialistycznych filozofii . dowieka.

/ kolei skrajny spiry tualizm dotyczy problemu ważnego w zakresie filozofii /łowicka jako bytu psychofizycznego, natomiast nie odgryw ającego za-

•    • Inn /ej roli w etyce jako filozofii bytu moralnego. Obydwa te spirytuali-'n v uznają, że w głębi ludzkiego bytu kryje się człowiekowi tylko właściwy »* mi ducha, w którym funkcjonują kluczowe zasady do rozwiązywania pro-MmWiw moralnych.

t ( złowiek jest osobą, czyli jednostką rozumną (rationalis naturae in-•/m h/u.j Mibslantia - jak mawiali scholastycy), w sobie zamkniętą, nicpo-w i •• ułną i /.i siebie samą odpowiedzialną (in se clausa, incommunlcabi-tui mus). Z tego względu osoba jest podmiotem sprawczym wszelkie-i *1 udunia, niezależnym i samoistnym w porządku bytów przygodnych. V* Mj/yku scholastyków przybierało to formę zasady: actlones sum suppo-*ii,» mu. czyli „przyczyną sprawczą działania podmiotu jest on sam”.

i I Icmenty kształtujące osobowość człowieka stwarzają podstawę jego

¹ .......... wielkości i godności. W świccic bytów przygodnych człow ic-

¹ "W przysługuje rzeczywisty prymat w stosunku do całej przyrody, za-•■•"ii" nieożywionej, jak i ożywionej. Z tego też tytułu, jak to wyraźnie i «nU u ślił już św. Tomasz (1, 2, q. 104, a. 1 ad 3; q. 21, a. 4 ad 3), nic jest •mi podporządkowany drugiemu człow iekowi jako swemu celow i, a spo-■• /in*ści tylko w pewnym zakresie, o ile to nic narusza jego osobowej •» nrtntci'^ł.

()vobowość człow icka ma charakter dynamiczny. W wyniku swojej • ui 'imru-j działalności tworzy on świat zewnętrznych i wewnętrznych war-

•    i żyli świat kultury, ale równocześnie pomnaża swoją wewnętrzną

i ślipko, Podmiotowość człowieka na czym polega I dokąd prowadzi? Rcjlckijc . i kanwie wypowiedzi pedagogom. w l^; Kubiak-Szymborska, Podmiotowość u wv-miii mifdzv Ideą a rralnoicUf Hy<l>osA/ !'/'/*> . 299-306.