skanuj0026 (137)

4. Naukowe podstawy prawnej ochrony przyrody 116

pozbawionych naturalnych wrogów, szybko wzrasta, wskutek czego znacząco redukują one populacje błonkówek, motyli i muchówek zapylających kwiaty strzałki. Ochrona    Praktyczny wniosek z przytoczonych przykładów dla ochrony przyrody może być

gatunków tylko jeden: żeby skutecznie ochronić jakikolwiek gatunek w naturalnych warun-ochrone    trzeba objąć podobną troską także te, które z nim współwystępują. Najlep-

ekosystemów szym sposobem zapobiegania wymarciu zagrożonych gatunków jest zatem ochrona całego układu przyrodniczego, w którym one żyją. Zaletą takiego podejścia jest także zachowanie ekologicznych lub taksonomicznych grup gatunków dotychczas niezidentyfikowanych, charakteryzujących się z reguły niewielkimi rozmiarami lub prowadzących skryty tryb życia. Są one najczęściej dotąd niezbadane pod względem ich roli w funkcjonowaniu całego układu, chociaż zazwyczaj w nim dominują zarówno pod względem liczby gatunków, jak i liczby osobników, m.in. glonów, grzybów i bezkręgowców.

Ze względu na niewielką liczbę gatunków rozpoznanych i opisanych w porównaniu z ich prawdopodobnym bogactwem we współczesnej biosferze teoretycy ochrony przyrody postulują zwrócenie szczególnej uwagi na zachowanie różnorodności ekosystemowej, dzięki czemu wzrośnie także szansa zmniejszenia tempa wymierania gatunków.

4.4. Obiekty dziedzictwa geologicznego

Kryteria obejmowania ochroną tworów przyrody nieożywionej

Wyróżnienie tworów przyrody nieożywionej, podobnie jak gatunki zasługujących na status obiektów specjalnej troski, nie jest łatwe ze względu na ich ogromne bogactwo i różnorodność, a równocześnie brak jednoznacznych kryteriów uzasadniających konieczność objęcia ich ochroną prawną. Niemniej geolodzy, hydrogeolodzy i paleontolodzy od lat prowadzą prace inwentaryzacyjne najrozmaitszych tworów przyrody nieożywionej i zabiegają o ich zachowanie jako dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego (np. Birkenmajer 1957, 1967; Gradziński 1976; Czernicka--Chodkowska 1977, 1980, 1983; Rubinowski i Wójcik 1978; Rubinowski, Wójcik i Gągol 1986; Ber 1999; Grodzicki 1993—2004). Ich prace pozwoliły uściślić kryteria uzasadniające objęcie ochroną prawną obiektów przyrody nieożywionej i zwaloryzować te obiekty. Oto przykłady (Alexandrowicz i in. 1992):

■ głazy narzutowe, stanowiące zresztą najliczniejszą grupę pomników przyrody (zob. rozdz. 9). Szczególnie dużą wartość mają głazy o obwodzie 6—8 m w obszarze zlodowaceń południowopolskich, nieliczne głazy na granicy maksymalnego zasięgu zlodowaceń (Karpaty, Śląsk) bez względu na ich rozmiary, głazy o obwodzie powyżej 10—13 m i wysokości ponad 2 m na obszarze zlodowaceń środkowopolskich oraz o obwodzie powyżej 15—18 m lub powyżej 13 m, jeśli ich wysokość przekracza 2 m w strefie zlodowacenia środkowopolskiego. W ocenie naukowej wartości głazów stosowane są także kryteria dodatkowe: szczegół-