skanuj0036

274 jj język nowych mediów > operacje >

W miarę wypierania małej optyki przez wielką optykę, zanikają cechy charakterystyczne dla ery malej optyki. Jeśli informacja z dowolnego punktu może być przesyłana z tą samą prędkością, pojęcia zbliżenia i oddalenia, horyzontu, odległości i przestrzeni przestają mieć jakiekolwiek znaczenie. Tak więc, Jeżeli według Benjamina era przemysłowa przenosiła każdy przedmiot poza jego naturalne otoczenie, według Vi-rilia era postindustrialna eliminuje w ogóle pojęcie przestrzeni. Każdy punkt na ziemi jest teraz - przynajmniej teoretycznie - dostępny w każdej chwili z każdego innego punktu na ziemi. W efekcie wielka optyka zamyka nas w klaustrofobicznym świecie pozbawionym głębi i horyzontu, ziemia staje się naszym więzieniem.

Virilio chce, żebyśmy zauważyli „stopniowe dekonstruowanie ziemskiego horyzontu (...) nieuchronnie prowadzące do prymatu rozgrywającej się w czasie rzeczywistym perspektywy falującej optyki nad linearną, geometryczną optyką Quattrocenta”⁶¹. Opłakuje destrukcję odległości, geograficznego ogromu, bezkresnych przestrzeni gwarantujących, że między wydarzeniem a naszą reakcją na nie upłynie odpowiedni czas, oraz dających czas na zastanowienie się, co jest konieczne, by podjąć właściwą decyzję. Reżim wielkiej optyki nieuchronnie prowadzi do polityki w czasie rzeczywistym, wymagającej natychmiastowej reakcji na wydarzenia docierające do nas z prędkością światła, z którymi w końcu radzić sobie będą tylko komputery komunikujące się między sobą.

Opisy nowych technologii dokonane przez Virilia i Benjamina cechuje zaskakujące podobieństwo, równocześnie zupełnie inaczej wyznaczają one granice między naturą i kulturą, między tym, co zostało już zasymilowane przez ludzką naturę, a tym, co wciąż jest nowe, co może być zagrożeniem. Dla Benjamina piszącego w 1936 roku przykładem tego, co naturalne dla ludzkiego postrzegania, jest rzeczywisty pejzaż i malarstwo. Temu naturalnemu stanowi zagraża film, który unieważnia

⁶¹ Virilio, Big Optics, s. 90.

odległości, a przybliżając wszystko w tym samym stopniu, niszczy aurę. Virilip, pisząc pół wieku później, przeprowadził ten podział zupełnie inaczej. Dla Benjamina film to ciągle obcy twór, dla Yirilia natomiast stał się on już częścią naszej ludzkiej natury i kontynuacją naszego wzroku. Virilio zalicza ludzki wzrok, perspektywę renesansową, malarstwo i film do małej optyki perspektywy geometrycznej, w odróżnieniu od wielkiej optyki natychmiastowej transmisji elektronicznej.

Virilio przyjmuje istnienie historycznej przerwy między filmem i telekomunikacją, między małą optyką i wielką optyką. Można również odczytać przejście od pierwszej do drugiej w kategoriach ciągłości - w tym celu trzeba użyć koncepcji „modernizacji". Towarzyszy jej zamęt fizycznej przestrzeni i materii, a w tym procesie zostają uprzywilejowane wymienne i ruchome znaki, a nie pierwotne przedmioty i relacje. Zacytujmy historyka sztuki Jonathana Crary'ego (odwołującego się do Anty-Edypa Deleuze’a i Guattariego oraz Zarysu krytyki ekonomii politycznej Marksa) „Modernizacja to proces, w którym-kapitalizm wyrywa i wprawia w ruch to, co było mocno osadzone, usuwa lub zrównuje z ziemią to, co tamuje ruch i czyni przedmiotem wymiany to, co pojedyncze”62. Koncepcja ta pasuje zarówno do opisu kina Benjamina, jak i opisu telekomunikacji Viri-lia, która jest niczym innym, jak tylko kolejnym stadium w procesie zamiany przedmiotów na ruchome znaki. Kiedyś rozmaite fizyczne miejsca spotykały się na rozkładówce czasopisma lub w kronice filmowej, teraz spotykają się w ramach elektronicznego ekranu. Oczywiście znaki istnieją w postaci danych cyfrowych, co jeszcze bardziej-ułatwia ich przesyłanie i manipulowanie nimi. W odróżnieniu od fotografii, która po wykonaniu odbitki uzyskuje swą stałą postać, przedstawienia komputerowe są z natury zmienne; tworzą one znaki, które są nie tylko ruchome, mogą także podlegać nieustannym

⁶² Jonathan Crary, Technicjues of the Ohserver: On Vision and Modernity in the Nineteenth Century, Cambridge, Mass., MIT Press, 1990, s. 10.

> Lev Manovich > www.waip.com.p: